چیزی که باعث تفاوت میان انسان با سایر موجوداتی که روی کرهی زمین زندگی میکنند شده است قوهی تفکر است. ما قابلیت تصمیمگیری داریم، رفتارهایی تکرارشونده از خود نشان میدهیم و تا حدی هم قابلپیشبینی هستیم اما عملکرد مغز ما بسیار پیچیده است. هنوز سؤالات زیادی دربارهی شیوهی دستیابی انسان به آگاهی و روش فکرکردن او وجود دارد، یکی از این کتابها که دربارهی مکانیسمهای متفاوت تفکر در ذهن انسان صحبت میکند کتاب تفکر سریع و کند، نوشتهی دانیل کانمن است. این کتاب نتیجهی سالها تحقیق و تلاش نویسنده است و میتواند نگاه شما به مقولهی فکر کردن را تغییر دهد
تفکر سریع و کند با نام اصلی «thinking, fast and slow» اولینبار در سال ۲۰۱۱ منتشر شد. این کتاب خیلی زود در فهرست پرفروشترینهای نیویورکتایمز قرار گرفت و برندهی جایزه ارتباطات آکادمی ملی آمریکا در سال ۲۰۱۲ شد. متخصصان زیادی به این کتاب توجه نشان دادند و بسیاری معتقدند این کتاب میتواند به درک عمومی بسیاری از موضوعات در مهندسی، پزشکی و علوم رفتاری کمک کند.
موضوع این کتاب همانطور که از نامش پیداست دربارهی دو روش تفکر انسان است و توانسته است افراد زیادی را وادار کند به روش تفکر خود دوباره فکر کنند و در تصمیمگیریها بهتر عمل کنند. در مدتی حدود یک سال بیش از یک میلیون نسخه از این کتاب در سراسر دنیا فروخته شد. با وجود این اقبال بسیار زیاد، یافتههای کانمن منتقدانی هم دارند زیرا به نظر میرسد بسیاری از یافتههای او غیر قابل تکرار است که صحت تحقیقات را کمی با تردید مواجه میکند.
کتاب تفکر سریع و کند علاوه بر جایزه آکادمی ارتباطات بهعنوان یکی از بهترین کتابهای غیرداستانی والاستریت ژورنال، یکی از کتابهای سال اکونومیست و یکی از بهترین کتابهای ۲۰۱۱ از نگاه نیویورکتایمز هم انتخاب شده است. همچنین این کتاب جایزه کتاب لسآنجلس تایمز را هم در همین سال به دست آورد.
کتاب در پنج بخش نوشته شده است. در بخش اول کتاب نویسنده از دو سیستم تفکر حرف میزند. سیستم ۱ که سیستمی سریع، غریزی و احساسی است و سیستم ۲ که کندتر، بحثبرانگیزتر و منطقیتر است. در ادامه نویسنده از محرکهای منطقی و غیرمنطقی که ممکن است فرایند تفکر را تحتتأثیر قرار دهند صحبت میکند و از اینکه انسانها از ضرر کردن فرار میکنند میگوید. در ادامه و در بخش دوم نویسنده از میانبرهای ذهنی و سوگیریهای شناختیای که هرکدام داریم در غالب ۸ فصل صحبت میکند و سپس به سراغ اطمینان بیش از اندازهی انسان به نظریاتش میرود.
بخش چهارم کتاب به انتخابهای انسان، الگوهای ذهنی و رفتار انسان در مقابل ریسکها میگوید و در بخش پنجم از دو جنبهی کاملاً متفاوت انسان صحبت میکند. در نهایت در پایان کتاب کانمن نتیجهگیریهایی که در طی سالها تحقیق به آنها دستیافته است را بیان میکند.
دانیل کالمن متولد سال ۱۹۳۴ است و یک اقتصاددان و روانشناس بهحساب میآید. او روی اقتصاد رفتاری مطالعات زیادی داشته و بخشی از کار حرفهای خود را هم به بررسی روشهای تصمیمگیری و قضاوت در انسانها اختصاص داده است. او دادههایی به دست آورده است که رفتار عاقلانهی انسان در مقابل موقعیتها را نقض میکند، این نظریهای است که اقتصاد مدرن بر اساس آن شکلگرفته است. او دربارهی خطاهای شناختی انسانها حرف میزند و معتقد است سوگیریهایی که در افراد وجود دارد بیشترین تأثیر را روی قدرت تصمیمگیری انسانها دارد. کانمن برای این تحقیقات جایزه نوبل اقتصاد را در سال ۲۰۰۲ از آن خود کرد.
او یکی از اقتصاددانان تأثیرگذار جهان از نگاه اکونومیست است و بهعنوان استاد از دانشگاه پرینستون بازنشسته شده است. کانمن یکی از همبنیانگذاران شرکت مشاورهی تجاری TGG هم هست و بهعنوان یکی از متفکران دنیای مدرن شناخته میشود. مهمترین اثر او تفکر سریع و کند است اما میتوانید کتابهایی مانند توجه و تلاش، قضاوت بدون قطعیت، انتخابها ارزشها و چهارچوبها را هم از این نویسنده بخوانید.
کتاب دانیل کانمن پس از انتشار در نقاط مختلف جهان طرفداران زیادی پیدا کرد. یکی از ترجمههای خوب این اثر ترجمهی نغمه رضوی است که انتشارات هورمزد آن را با نام تفکر سریع و آهسته منتشر کرده است. ترجمهی فاطمه امیدی از این کتاب را هم نشر نوین منتشر کرده است. نسخهی الکترونیک این ترجمه در همین صفحه در فیدیبو در دسترس است و میتوانید با چند کلیک آن را خریداری کرده و روی اپلیکیشن کتابخوان خود بخوانید.
کتاب دنیل کانمن درسهای زیادی برای انسانها در دنیای جدید دارد، افراد زیادی دربارهی این کتاب نوشتهاند و نقدهای زیادی به آن انجام شده است. یکی از مهمترین چیزهایی که میتوانید از این کتاب یاد بگیرید این است که مهمترین چیزها در زندگی غیرقابلپیشبینی هستند. واقعیت این است که بسیاری از وقایع تاریخی به شانس وابستهاند. فرض کنید دیکتاتورهایی مانند مائو یا هیتلر به دنیا نمیآمدند.
موضوع دیگری که میتوانیم از کتاب تفکر تند و سریع یاد بگیریم این است که ما سادهلوح هستیم، رسانهها بهخوبی و به کمک خطاهای شناختی چیزهایی که میخواهند بپذیریم را به خوردمان میدهند و ذهنهای ما چیزهای آشنا را به چیزهای واقعی ترجیح میدهند. آخرین نکته و مهمترین نکتهای که میتوانیم به آن اشاره کنیم این است که ما نسبت به نادانی خود نادانیم. انسانها به طرز عجیبی در بهدستآوردن درک درستی از نقاط ضعف و قوت ذهن خود ناتواناند. دانیل کانمن تمام این موضوعات را بهخوبی در کتابش بازکرده است و این فرصت را ایجاد کرده است که بیشتر به روشهای تصمیمگیری و عملکرد ذهنی خود آشنا شویم.
اگر این کتاب توانسته است شما را به فکر فرو ببرد و ترجیح میدهید کتابهای بیشتری در این حوزه بخوانید، پیاده روی مرد مست؛ چطور تصادف بر زندگی ما حاکم است یکی از بهترین کتابهاست. این کتاب نوشتهی فیزیکدانی به نام لئونارد ملودینوف است و اولین بار سال ۲۰۰۸ منتشر شد و به فهرست پرفروشترینهای نیویورک تایمز راه پیدا کرد. این نویسنده کتاب باشعوری: چگونه ذهن ناخوداگاه شما بر رفتار شما حکمرانی میکند را هم نوشته است که میتواند روی روش نگاه کردن شما به تفکر اثرگذار باشد.
هرگاه بخواهید مورد پیچیدهای - مثلاً خودرویی که مکن است بخرید، داماد آیندهتان یا موقعیتی نامشخص - را بهطورکلی ارزیابی کنید، به تکتک ویژگیهای آن توجه میکنید و به هر یک از آن ویژگیها وزن میدهید. جای بحث نیست که برخی ویژگیها بیش از سایرین بر ارزیابی شما تأثیر میگذارند و به همین خاطر وزن بیشتری میگیرند. اهمیت قائل شدن به برخی ویژگیها و وزندهی بیشتر به آنها بدون آگاهی شما صورت میگیرد؛ این کار یکی از عملیات سیستم ۱ است. ممکن است در ارزیابی کلی یک خودرو، به مصرف بنزین، راحتی یا ظاهر آن توجه بیشتر یا کمتری نشان دهید. ممکن است قضاوت شما در مورد داماد آیندهتان کموبیش به میزان ثروت، خوشتیپی یا قابلاعتماد بودن او بستگی داشته باشد به همین ترتیب، در ارزیابی خود از آیندهی رویدادی نامشخص، به برخی پیامدهای احتمالی وزن بیشتر یا کمتری میدهید. مطمئناً این وزندهیها بهاحتمال وقوع هریک از این پیامدها مرتبط است: شانس ۵۰ درصدی برندهشدن یک میلیون دلار خیلی جذابتر از شانس یکدرصدی برندهشدن همان مقدار است. گاهی برخی وزندهیها آگاهانه و عمدی است. بااینحال، در اغلب موارد شما فقط نقش یک ناظر را در ارزیابیهای کلی ارائه شده از سوی سیستم ۱ دارید. تغییر احتمالاً یکی از دلایل محبوبیت کاربرد استعارهی قمار در مطالعات حوزهی تصمیمگیری این است که قمار برای تعیین وزن پیامدهای یک چشمانداز قاعدهای طبیعی ارائه میدهد.