کتاب سلوک نشر چشمه

محمود دولت آبادی پنجمین کتاب خود یعنی سلوک را بین سال­‌های 77 تا 81 نوشته است. سلوک داستان و رمان عاشقانه­‌ای­ست وهم ­آلود و پر از معانی مفاهیم لایه‌­های عمیق انسانی. تفاوت این کتاب نسبت به دیگر آثار دولت ­آبادی در مهارت درخشان اوست که قلمش آن را به یک شاهکار ماندگار مبدل کرده است. در این کتاب زمان‌­های و مکان­‌های موازی در هم تنیده می­‌شوند که مخاطب با کشف عمق و راز اثر به وجد بی­آید و با شور و هیجان به فکر واداشته می‌­شوند. ما با عاشقی همراه می‌شویم تا سیر و سلوک تبدیل شدن یک عشق قدیمی به نفرت را تماشا کنیم؛ عاشقانه‌­ای که با مرور زمان به خاطراتی دور و حتی تیره تبدیل شده است.

سلوک یکی از پرفروش‌ترین و مشهورترین آثار محمود دولت ­آبادی­ست که در اوایل دهه هشتاد منتشر شد و تا امروز بعد از چندین بار تجدید چاپ مورد استقبال و علاقه مخاطبین و منتقدین ادبی نیز واقع شده است.

سلوک و راهی که پیش روست

داستان عاشقانه‌­ی سلوک روایت مردی­ست به نام قیس که یادآور نام مجنون است، برای دیدار یکی از دوستانش، آصف به اروپا سفر کرده است. آصف خانه نیست و ما ابتدا قیس را سرگردان در کوچه و خیابان می‌­بینیم. او با مردی ناشناس مواجه می‌­شود که انگار تمام عمر او را می­شناخته. به دنبال مرد رهگذر به سمت گورستانی می‌­رود. هرچه بیشتر مرد ناشناس را برانداز می­‌کند و شباهت‌­های بیشتری بین خودش و او پیدا می‌­کند، سردرگمی‌­های او بیشتر می‌­شود و این مرد که انگار گذشته خود قیس است او را به عاشقانه‌­اش در یازده سال پیش پرتاب می­‌کند؛ زمانی که قیس عاشق دختری 17 ساله بوده است.

 سلوک که با سبک جریان سیال ذهن به نگارش درآمده است، پر است از لایه­‌های جذاب و عمیق که خواننده را به کشف یک عاشقانه قدیمی دعوت می‌­کند. سردرگمی و درون­گرایی قیس در زبان و ادبیات کتاب نیز ملموس است. ما دائما در حال رفت و برگشت زمانی هستیم و بین قیس و مرد ناشناس گم می‌­­شویم تا معانی بیشتری از جهان­بینی قیس را بازیابیم.

دولت آبادی خودش در پشت جلد راجع به سلوک گفته است که این کتاب بعد از بارها تراشیده و خراشیده شدن از هفت نام گذر کرد و نهایتا سلوک نام گرفت. همان­طور که از معنی عنوان این کتاب مشخص است دولت­ آبادی سعی دارد با رهایی و سیال بودن قلمش راهی را پیش بگیرد برای شناخت و درک جدیدی از رابطه، عشق و حتی خودشیفتگی.

محمود دولت آبادی کیست؟

محمود دولت­ آبادی نویسنده‌­ی مشهور و محبوب ایرانی دهم مرداد 1310 است در روستای دولت آباد سبزوار به دنیا آمد. او بعد از این که تحصیلات ابتدایی را در دولت ­آباد گذراند به مشهد رفت و آن­جا با تئاتر و سینما آشنا شد. برای تکمیل دانش سینمایی‌­اش مشهد را به مقصد تهران ترک کرد و در تئاتر پارس مشغول به کار شد. در دوره­‌های بازیگری آناهیتا شرکت کرد و در آن دوران بازی در نمایش­های مهمی از برتولت برشت، بهرام بیضایی و اکبر رادی را تجربه کرد. در همان زمان یعنی ابتدای دهه چهل دولت­ آبادی نوشتن را آغاز کرد. اولین داستان او که «ته شب» نام داشت سال 1341 در مجل‌ه­ای منتشر شد.

او جوایز متعددی بین­‌المللی زیادی کسب کرده است مهم­ترین‌­های آن می‌­شود به نشان شوالیه هنر و ادب فرانسه اشاره کرد. او ده‌­ها رمان و چندین داستان کوتاه و بلند نوشته است و کلیدر که در ده جلد نوشته شده است یکی از مهم‌­ترین آثار اوست. از دیگر آثار او می­‌شود به جای خالی سلوچ، طریق بسمل شدن و روزگار سپری شده مرد سالخورده اشاره کرد.

چرا باید سلوک را بخوانیم؟

این اثر از چند جنبه می‌­تواند خواندش برای مخاطبین داستان و رمان فارسی جذاب و حتی ضروری باشد.

در درجه‌­ی اول و مهم­تر از همه زبان دولت­ آبادی در این کتاب اهمیت بسزایی دارد. دایره واژگان در آثار دولت­ آبادی وسیع­اند و میزان آشنایی او با زبان فارسی به یک رندی و تیزی مبدل شده است که زیبایی زبان فارسی را تاکید و یادآوری می‌­کند. این روزها بیشتر از همیشه نیاز داریم تا شکوه و اعجاز ادبیات و زبانی فارسی را دریابیم تا متوجه شویم که این زبان زیباتر از آن است که امروزه می­شناسیم و با آن حرف می­زنیم.

نکته‌­ی بعدی سبک نگارش این کتاب یعنی جریان سیال نویسنده است؛ ما در نثر و جهان «سلوک» گم می‌­شویم و وقتی به خودآگاه­مان برمی­‌گردیم به ترجمان و درک جدیدی از روابط انسانی و درون­گرایی می­رسیم. اگر هم به ادبیات اثیری علاقه­مند هستید که چه کتابی بهتر از سلوک؟ مردی خودشیفته عاشق زنی­ست که فقط در خیال و نوشته‌­هایش با فلسفه­‌بافی سعی بر توجیه و دلسوزی برای خود و گله کردن از زمان و روزگاری­ست که مردم او را نمی­فهمند.

اگر هم از قبل مخاطب محمود دولت آبادی بوده­‌اید و هستید که خودتان بهتر می‌­دانید که چرا شما را به خواندن سلوک دعوت می­کنیم؛ این کتاب را از قطعا از یاد نخواهید برد. چون هرکدام ما همانند قیس در زندگی سردگمی‌هایی داریم و این گم شدن خودخواسته با قیس مانند سفری­ست پر از همذات پنداری و کشف­‌های جدید که عاقبتش می­تواند نوعی از خودشناسی باشد؛ همان­طور که ما دائما خودمان را گم می­‌کنیم و از نو بازمی­یابیم.

بخش­‌هایی از کتاب سلوک

آدمى هرگز روح خود را از نگاه خود پنهان نمى‌­دارد اگر با خویش در ریا نباشد؛ و انسان مگر چند چشم محرم مى­‌شناسد تا بتواند دل باطن خود را در پرتو نگاه ها وا بدارد بى‌­هیچ پرهیز و گریز؟

در باور عشق و شناخت حقیقت آن، مرد ممکن است فریب بخورد؛ اما زن… زن حقیقت عشق را زود تشخیص می‌­دهد با حس نیرومند زنى، و اگر دبّه در مى­‌آورد از آن است که عشق هم برایش کافى نیست ، او بیش از عشق مى­‌طلبد، جان تو را.

دوزخ، چه دوزخی‌ست شب. می‌دانم، می‌دانم، از آن‌که آزموده‌ام بهشت شب را هم. چه بهشتی بود و چه دوزخی که هست. اضطراب را هم می‌شناسم، نه بس از یک جهت. از هفتاهفت جهت. عجب دوزخی!

پیشنهادهایی برای کسانی که سلوک را دوست دارند:

اگر از خواندن «سلوک» لذت برده‌­اید ضمن پیشنهاد خواندن دیگر آثار محمود دولت ­آبادی شما را دعوت می‌­کنیم به خواندن آثار نویسندگانی که همچون «محمود دولت ­آبادی» با تاکید بر اهمیت و زیبایی ادبیات فارسی به نگارش درآمده­‌اند:

• ملکوت اثری از بهرام صادقی
• عزادان بیل اثری از غلامحسین ساعدی
• بار دیگر، شهری که دوست می­داشتم اثری از نادر ابراهیمی
• سفر در خواب اثری از شاهرخ مسکوب