کتاب حکم در برابر حکم

پرده ی یکم

صحنه ی یکم

امیر، اسکالوس و اشراف وارد می‎شوند.

امیر: اسکالوس!
اسکالوس: بله قربان.
امیر: امکانات و خصوصیات دولت را اگر تشریح نمایم، میل به وعظ و خطابه در من به نظر خواهد آمد چرا که اذعان دارم که دانش و تخصص شما از دایره ی توان و توصیه ی من فراتر می رود.
پس مطلبی دیگر نمی‎ماند جز این که چنان که فضیلت و شایستگی تان به شما قدرت می‎دهد، اختیارتان را با اقتدار به کار گیرید و اختیار را با اقتدار سازگار کنید. تا جایی که می‎دانیم، تجربه اندوخته و تبحر کسب کرده‎اید و بر طبیعت ملت ما، بر نهادها و ادارات شهر ما و بر مقررات اجرای عدالت بیش از همه اشراف دارید و واقف اید.
این حکم ماست، که نمی‎خواهیم از آن عدول شود. آنجلو را فرا خوانید تا به حضور ما بیاید.

ماموری بیرون می‎رود.

به نظر شما، چگونه ما را نیابت خواهد کرد؟
چون باید بدانید که ما او را به نیابت خود برگزیده‎، و ولایت فکری و معنوی‎مان را به او تفویض کرده‎ایم، تا جای خالی ما را پُر کند؛ مُهر اقتدار و هیبت خود را به او بخشیده‎، و رخت مِهر و رافت خود را به او پوشانده‎ایم، و هر چه در یَد قدرت داریم، به او واگذار کرده‎ایم. در این باره چه می اندیشید؟
اسکالوس: اگر در ویَن کسی باشد که در خور چنین الطاف و افتخاراتی است، او همانا آنجلوست.

آنجلو وارد می‎شود.

امیر: و اینک آنجلو...
آنجلو: همیشه در خدمت گزاری‎تان آماده‎ام.
آمده‎ام تا اوامرتان را بشنوم.
امیر: آنجلو، رموز و نشانه‎هایی در زندگی تو هست که سوابق زندگی‎ات را برای هر بیننده‎ای کاملاً آشکار می‎کند.
وجود تو و صفاتی که واجد آنی، تنها از آن خودت نیستند، تا خود را در راه پرورش فضایل و کمالات خود صرف کرده و تباه سازی و فضایل و کمالاتت را نیز در راه خود مصرف کنی.
خداوند با ما همان می‎کند که ما با چراغ:
چراغ را نه به خاطر خود چراغ، بلکه به خاطر نوری که می‎بخشد می افروزیم.(۱۳)
اگر فضایل ما نیز نوری فراسوی ما نتابانند، گویی این فضایل را نداشته‎ایم.
تنها امور اخلاقی (عامه) است که می‎تواند لطیف‎ترین احساسات معنوی (خاصه) را برانگیزد.
همچنین، طبیعت هرگز ذره‎ای از گوهر کمال خود را به ما وام نمی‎دهد مگر این که همچون الهه‎ای دوراندیش و حسابگر خود را در مقام بستانکار پُرافتخار قرار دهد تا هم ممنون او باشیم و هم مدیون او.
و اما سخن من خطاب به کسی است که در جانشین من بودن نیازی به توصیه و اندرز ندارد.
بنابراین، آنجلو، در غیاب ما تماماً خود ما باش.
شدت و رحمت در ویَن از زبان و قلب تو جاری خواهد بود.
اسکالوس فرزانه نیز گرچه حق تقدم دارد، اما تابع تو خواهد بود.
حکم خود را بگیر.
آنجلو: ولی سرورم، بگذارید پیش از آن که چنین نقش شریف و مهمی بر سکه ی وجودم ضرب شود، فلز وجودم بیشتر محک زده شود.
امیر: بیش از این طفره نروید.
ما پس از غور و بررسی بسیار شما را برگزیده‎ایم پس افتخارات تان را پذیرا باشید.
شتاب ما در راهی شدن چنان اضطراری است که خود را در اولویت قرار می‎دهد و مقدم بر بررسی مسائل مهم دیگر است تا جایی که فرصت و ضرورت ایجاب کند، درباره ی امورمان با شما مکاتبه خواهیم کرد تا بدانید اوضاع ما چگونه است و ما نیز بدانیم که بر شما در این جا چه می‎گذرد.
پس خدا نگه‎دار. حکم خودمان را به شما می‎سپاریم و امیدواریم وظایف‎تان را به بهترین وجه انجام دهید.
آنجلو: ولی سرورم، اجازه دهید تا مقداری از راه شما را بدرقه کنیم.
امیر: عزیمت فوری من چنین امکانی را نمی‎دهد.
شما نیز لازم نیست چنین مبادی آداب باشید.
اختیار تام دارید که قوانین را، هر طور که صلاح می‎دانید و ضمیرتان می‎پسندد اعمال یا تعدیل کنید. دست تان را می‎فشارم و محرمانه می‎روم. من دوست دار مردمم، اما خوش ندارم که در صحنه ظاهر شده و خود را به رخ مردم بکشم.
گرچه این کار خوشایند مردم است، من رغبتی بر تحسین و تشویق و هیاهو و هلهله ی مردم ندارم و تصور نمی کنم که فردی فهیم و دارای عقل سلیم میل به این داشته باشد.
بار دیگر شما را به خدا می‎سپارم.
آنجلو: خداوند پشت و پناه شما باشد و شما را سالم به سر منزل مقصود برساند.
اسکالوس: به امید این که به سلامتی و خوشی رفته و بازگردید.
امیر: سپاس گزارم. خدا نگه‎دار.

بیرون می‎رود.

اسکالوس: استدعا دارم، آقا، که به من اجازه دهید تا با شما به صراحت سخن بگویم. می‎خواهم حدود اختیارات خودم را بدانم.
قدرتی به من واگذار شده، اما از چند و چون و ماهیت آن آگاهی کافی ندارم.
آنجلو: من نیز چنینم. بیایید باهم برویم و به زودی در این باره به تفاهم خواهیم رسید.
اسکالوس: در خدمت عالی جناب هستم.

بیرون می‎روند.