کتاب نمایش خلاق نشر بیدگل

بخش مهمی از فرایند پرورش انسان وابسته به بازی و تمرین عملی است. بازی و بازیگری نیز با «کودکِ» درون انسان سروکار دارد و در نتیجه به پرورش توانایی‌های او می‌انجامد. در این میان، اغلب نه دانش‌آموختگان علوم تربیتی با کار عملی نمایش آشنایی کافی دارند و نه دانش‌آموختگان نمایش حوزۀ علوم تربیتی را به‌درستی می‌شناسند. کتاب «نمایش خلاق» در پی ایجاد پیوند میان دانش نظریِ «نمایش خلاق» یا نمایش فرایندی و کار عملی است. در این کتاب بیش از هر چیز به سراغ درس‌ها و کارگاه‌های عملی می‌رویم، به مبحث خلاقیت و زمینه‌های بروز و عوامل مخل آن می‌پردازیم و با شیوه‌های قصه‌گویی، بازی، تمرین‌های بدن و بیان، اجراهای نمایشی و البته اصول ارتباط در بازی‌درمانی و تئاتر کودکان و نوجوانان آشنا می‌شویم. نمایش خلاق عرصۀ آزمون و تجربه در زندگی است و کتاب با تأکید بر این ابزار انسان‌ساز می‌کوشد گامی در مسیر توانمندسازی کودکان، نوجوانان و فعالان حوزۀ آموزش و نمایش بردارد.

هدف این کتاب گره زدن دانش نظری «نمایش خلاق» و حوزه‌های مرتبط با آن به کار عملی است. آشنایی دانش‌آموختگان علوم تربیتی با کار عملی نمایش کافی نیست، دانش‌آموختگان نمایش نیز با علوم تربیتی چندان آشنا نیستند. این در حالی است که بخش مهمی از پرورش انسان وابسته به بازی، تمرین و عمل است. بازی و بازیگری نیز حوزۀ عمل «کودک» درون انسان است و حاصل آن نیز چیزی جز پرورش انسان و توانایی‌های او در مسیر «شدن» نیست.

پنج دهه کار عملی تئاتر، سال‌ها کار با کودکان در کتابخانه‌های کودک و نوجوان، سال‌ها تدریس در دبیرستان و دانشگاه در رشته‌های هنری و ادبی (از جمله تدریس «قصه‌گویی و نمایش خلاق» و «هنرهای نمایشی» برای دانشجویان رشتۀ علوم تربیتی و تدریس درس‌های گوناگون برای دانشجویان تئاتر) در کنار کارهای متعدد و بینا‌رشته‌ای دیگر نگارنده را به این اعتقاد راسخ رساند که باید دو گنج شایگان، یعنی دانسته‌های تربیتی و مهارت‌های نمایش را از حیث نظر و عمل به‌هم آمیخت.

اعتقاد من این است که دانشجویان علوم تربیتی و مربیان پرورشی باید بر زمینه‌ای از عشق به کودک و کودکی، میل به ‌بازی، قصه‌گویی و بازیگری و شور کار عملی پرورش یابند. آنها باید از میان داوطلبان کار عملی انتخاب شوند، و نیز مهم‌ترین معیار انتخاب آنان هوش و خلاقیت باشد. آیندۀ جهان نه از آنِ توده‌های مطیع، که از آنِ انسان‌های خلاق است. از سوی دیگر نظام آموزش نمایش نظام ستاره‌پروری نیست و دانش‌آموختگان این هنر «از گله به‌دورهایی» نیستند که به حسرت حضور بر صحنه‌های معدود و محدود سینما و تئاتر خود را تافتۀ جدا‌بافته بدانند و به ‌هدر بروند.

پیداست که در شرایط حاضر بازار، کار برای این فارغ‌التحصیلان محدود به همان صحنه‌های معدود است. این در حالی است که ما، با شناختی که کتاب حاضر از نمایش خلاق و حوزه‌های مربوطه به دست می‌دهد، در همۀ مهد‌کودک‌ها، پرورشگاه‌ها، مدرسه‌ها، کتابخانه‌های کودک و نوجوان، کانون‌های فرهنگی، فرهنگسراها، زندان‌ها و... نیازمند آموزش و تمرین نمایش خلاق و مربیان علاقه‌مند، آگاه و توانا هستیم. با این حساب باید از طرفی بر ظرفیت رشته‌های نمایش در دانشگاه‌ها افزود و آنها را در سطح کشور گسترش داد و از طرف دیگر با افزودن واحد‌های درسی مربوط به نمایش خلاق، بازی و بازی‌های نمایشی، شناخت کودکان و مراحل رشد آنها و با تأکید بر فرهنگ‌های بومی و محلی به تربیت مربیان علاقه‌مند به کار با کودکان و نوجوانان در همه‌جای کشور همت گماشت. سرانجام باید با شناساندن اهمیت نمایش خلاق به گسترش آن کمک کرد و به‌ویژه با گنجاندن آن در برنامۀ درسی همۀ مدرسه‌های ایران، برای این انبوه دانش‌آموختگان و مربیان آگاه و دلسوز کار و برای بچه‌ها زندگی توأم با خلاقیت و شور سازندگی و امید را آفرید. کتاب حاضر با همۀ کاستی‌هایی که دارد، بر مبنای چنین آرزویی فراهم شده است. این کتاب وام‌دار همۀ کسانی است که پیش از این در حوزه‌های نظری و عملی این موضوع قلم زده‌اند و گام برداشته‌اند و نام آنها در کتاب‌شناسی آمده است. در حوزۀ نمایش خلاق تلاش شده تا از آخرین تجربه‌های جهانی کارشناسان نمایش خلاق خوشه بر چینم. بعضی از نکته‌ها و درس‌ها مستقیماً ترجمۀ آن تجربه‌هاست، که در جای خود به آنها اشاره شده است.