کتاب ترجمان الاشواق نشر انتشارات جامی

هر چند ابن عربی «۵۶۰ - ۶۳۰ هجری» از مشهورترین عرفای اسلامی است، تنها یکی از ۱۵۰ اثر موجودی که تاکنون در نشریات اروپایی ظاهر شده‌است فهرست مختصری از اصطلاحات متصوفه است که بوسیله فلوگل (مستشرق آلمانی که اولین بار الفهرست را به زبان آلمانی چاپ کرد) همراه با تعریفات جرجانی تحت عنوان تعاریف عرفانی محیی الدین محمدبن علی اوقلو به چاپ رسیده‌است. تاکنون که من اطلاع دارم، هیچیک از کتابهایش به هیچ‌یک از زبانهای اروپایی ترجمه نشده است و حتی هیچ یک از تاملات عرفانی وسیعش که اثر فوق‌العاده‌ای در جهان اسلامی داشته است، ارائه نگردیده است. قدر مسلم آن است که قسمت بیشتری از نوشته‌هایش، در قالب نثر آمده است ولی اثر منظوم باقیمانده‌اش، شامل دیوانی است در حدود ۴۵۰ صفحه با چند مجموعه دیگر که در بولاق از شهرهای مصر که در سال ۱۲۷۱ چاپ شده است. یکی از اینها کتاب ترجمان الاشواق یا مفسر شوقها و عشقها است، که در حقیقت همراه با تفسیر است و نویسنده تقریبا به توضیح و تبیین معنای هر شعری پرداخته است و همین خود انگیزه و محرک اساسی بود که مرا برانگیخت تا به مطالعه آن بپردازم. ایجاز عبارات خود انگیزه نیرومند و عامل مشوق بود و چیزی که باید مربوط به این حقیقت باشد، همانطور که در آخرین صفحه یادآوری شده است، دوبار تطبیق و تصحیح شده است. مسئله جالبی که به تاریخ ادبی مربوط است، موضوع تاریخی است که در آن اشعار و شرح آنها تصنیف شده‌است. کتاب ترجمان الاشواق دارای سه چاپ مختلف است نخستین طبع در لیدن شماره ۸۷۵، موزه بریتاینا ۱۵۲۷ و گوتا ۲۲۶۸ ارائه شده است که شامل اشعار بدون شرح است. ابن عربی در پیشگفتارش به ورود خود در مکه بسال ۵۹۸ هجری اشاره می‌کند. «دوزی» مورخ معروف دانمارکی چاپ‌کننده تاریخ طبری با مدارک غیر کافی همچنانکه قریبا نشان خواهیم داد فرض کرده است که همین اشعار در همین سال سروده شده است. آن اشعار بوسیله بعضی از مسلمانان مؤمن و متعصب بعنوان سخنان باطل و دور از ذوق محکوم شدند و برای رفع انتقادات نویسنده به چاپ دوم پرداخت که در لیدن با شماره ۶۴۱، موزه بریتانیا شماره ۷۵۴ ارائه شده که شامل بعضی از اشعار با تفسیر و یک پیشگفتار جدید است. ابن عربی در این کتاب اظهار می‌دارد هنگامی که اماکن مقدسه را در ماههای رجب، شعبان و رمضان در سال ۶۱۱ زیارت می‌کرده، سروده است. سومین طبع در بودلیان شماره ۱۲۷۶ مونیخ ۵۲۴ برلن ۷۷۵۰ و ۷۵۵۱ ارائه شده‌است. این نسخه با نسخه دوم در بدست دادن تاریخ تصنیف بعنوان سال ۶۱۱ هجری قمری مطابقت دارد، اما شامل بیان شرایطی است که موجب گردید، تا نویسنده به تفسیر خود بپردازد، نسخه من از آنجایی که شامل مقدمه‌یی است که بچاپ اول تعلق دارد و همچنین با داشتن عبارات اضافی که چاپ سوم را از چاپ دوم متمایز می‌سازد، تاکنون کمتر نظیر داشته است. بطوریکه گفتم (دوزی) براین باور است که تاریخ صحیح شعر یعنی ۵۹۸ بوسیله مؤلف در مقدمه چاپ اول ارائه شده‌است، و اینکه چاپ نسخه دوم سیزده سال از تاریخ واقعی دیرتر، تاریخ تصنیف را ثبت نموده است برای زدودن ذهن از این اتهام که مربوط بخود شاعر است می‌باشد. شاعر نه تنها بوسیله شرح خود ثابت کرد که موضوع شعر او آسمانی است نه زمینی و عشق مضمونی است که به او الهام شده‌است. وی بدانگونه اظهار داشت که اشعار در ازمنه مختلف با مهارت و هنرمندی نوشته شده‌است، هر چند وی آنانی را که آنرا از پیش خوانده‌اند، نمی‌خواهد فریب بدهد، اما امکان دارد باعث فریب کسانی شوند که سخنان مردم را در این باره شنیده و بدنامی حاصل از آنرا باور نموده باشند.