گذری بر تاریخ تحولات ایران معاصر
(یکصد و پنجاه سال اصلاحات در ایران و دلایل ناکامی آن)

اصلاحات یا رفرم تغییرات تدریجی در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی از طرف حکومت در جهت حفظ نظام و حاکمیت است. گذر زمان، ارتباط و تعامل کشورها با یکدیگر، جنگ و نزاع میان کشورها و بروز مشکلات داخلی و خارجی حکومت‌ها را ناگزیر می‌کند تا برای برون رفت از مشکلات پیش‌رو، دست به یک سری اصلاحات یا رفرم‌زده تا هرگونه شورش یا انقلاب را مهار کنند. اصلاحات پروسه‌ای تدریجی به سوی تکامل و پیشرفت است، زمانی که تمدنی اصلاح‌پذیر نباشد و موانعی بر سر راه اصلاحات قرار گیرد، باعث می‌شود تا در آن حکومت، انقلاب رخ دهد. در طول تاریخ، تمدن‌هایی توانسته‌اند باقی بمانند و رشد کنند که از دستاوردها و پیشرفت‌های سایر تمدن‌ها استفاده کرده و به نوعی در اداره کشور همیشه اصلاحات و رفورم بوجود آورده‌اند. انقلاب، برخلاف اصلاحات دگرگونی و زیر و روشدن سایر نظامهای اجتماعی است که اگر در کشوری به وقوع بپیوندد هزینه‌های فراوانی به دنبال دارد. در ایران بعد از انقلاب صنعتی و هجوم و نفوذ قدرت‌های استعمارگر روس، انگلیس و فرانسه به ایران لزوم اصلاحات احساس گردید. در نتیجه زمینه‌هایی برای تغییر و اصلاح ساختار سیاسی، نظامی، اجتماعی و اقتصادی کشور توسط دولتمردان روشنفکر (عباس میرزا، قایم مقام و...) فراهم شد. با اعزام دانشجویان به فرنگ و همچنین همکاری بعضی از علما، روحانیون، درباریان روشنفکر، بازاریان و مسافرت‌هایی که بعضی از شاهان قاجار از جمله ناصرالدین شاه به فرنگ داشت باعث تغییرات و اصلاحات در نظام سیاسی، اداری، نظامی کشور شد. اگر چه در بعضی مواقع شاه مستبد موافق برخی اصلاحات بود ولی در بسیاری از مواقع به دلیل کاهش قدرتش باعث سرکوب اصلاحات می‌شد. همگام با استبداد استعمار نیز از جمله روس و انگلیس نقش مهمی در سرکوبی اصلاحات در ایران داشتند همچنین افراد متحجر در تاریخ ایران که در این پژوهش تحت عنوان ارتجاع از آنان یاد می‌شود در سرکوبی اصلاحات مؤثر بوده‌اند. سرانجام همکاری و همفکری روشنفکران با روحانیون و بازاری‌ها-که در این پژوهش به عنوان مثلث پیشرو نامیده می‌شود- منجر به انقلاب مشروطه گردید و با انقلاب مشروطه و رشد اصلاحات در ایران بار دیگر استبداد به کمک استعمار و ارتجاع-که در این پژوهش به عنوان مثلث بازدارنده نامیده می‌شود- اصلاحات را مهار و انقلاب مشروطه را سرکوب و بار دیگر حکومت استبدادی را احیا کردند. در این پژوهش ابتدا به سیر اصلاحات در ایران که از جنگ‌های دوم ایران و روس آغاز شد، پرداخته سپس به بررسی عملکرد و نقش روشنفکران، روحانیون و بازاریان که - نقش عمده‌ای - در انقلاب مشروطه و اصلاحات در ایران داشته‌اند و سپس به دلایل انحراف مشروطه و علت ناکامی اصلاحات در دوره قاجار می‌پردازیم مبحث بعدی وضعیت اصلاحات در زمان رضاشاه است و بحث آخر این پژوهش پیرامون نهضت ملی نفت و دلایل شکست این نهضت است.در پایان نیز اشاره‌ای به انقلاب اسلامی شده است. ناگفته نماند که ماهیت موضوع مورد انتخاب برای پژوهش می‌طلبد که روش تحقیق و تحلیل تاریخی، پیش گرفته شود و فن پژوهش بر مطالعات کتابخانه‌ای و تاریخی استوار است. علاوه بر روش کتابخانه‌ای و اسنادی از روش میدانی و همچنین از ابزارهای صوتی، تصویری و اینترنت برای گردآوری مطالب و اطلاعات مربوط به انقلاب اسلامی استفاده شده است.