کتاب بازیابی مکرر نشر گروه انتشاراتی ققنوس

بیایید با پرسشی آغاز کنیم که مجموعه حاضر را به پایان می‌رساند: «چرا امروزه اسپینوزا؟» و پاسخ چه می‌تواند باشد بجز این‌که: دقیقاً، و بیش از همیشه، امروزه است که «مواجهه» با اسپینوزا ناگزیر و ضروری می‌نماید. مسئله فقط به لزوم اتخاذ قسمی استراتژی ضدترس ختم نمی‌شود؛ انفعالی که بی‌شک در زمانه‌ای که به طرز فزاینده‌ای زیر لوای انواع و اقسام سازوکارهای انضباطی و کنترلی فرومی‌غلتد به شایع‌ترین و ماندگارترین تأثیر حیات بشری بدل شده است. ضرورت مواجهه با اسپینوزا، و اگر بخت یار بود و ویرتویی مهیای رخ نمودنْ اسپینوزیست شدن، نه پیش‌شرطی برای فلسفیدن، بل خودِ همان فلسفه است؛ یکی از نام‌های والا و دالی ناظر بر روح رزمنده آن. اگر فلسفه جد و جهدی باشد برای تعقیب و شکار بی‌خردی، نه صرفاً در ساحت ذهنیت، بل در تمامی کوچه پس‌کوچه‌های وجود، اسپینوزیسم شأن راستین فلسفه و آن تفکری است که نه در قفای امور و شب‌هنگام، که در قلب امور و جهان می‌تپد و برای کمالِ بیشتر از هیچ کوششی دریغ نمی‌کند. اغلب شارحان و نیز کسانی که در دهه‌های اخیر به اسپینوزا بازگشته‌اند، خواه‌ناخواه، به نحوی از انحا، کششی به سوی بحث از این تعبیر درخشان نگری درباره اسپینوزا، «نابهنجاری وحشی»، در خود دیده‌اند. و چه تعبیر گیرا و، صد البته، نامتعارف و شگرفی! اما مگر نه این‌که حقیقت در میانه انبوه مهملات رایج و غالب باید «نابهنجار» باشد و برای بر هم زدن بساط حاکمیت کذب، خرافه و تحریف «وحشی و ناآرام»؟ اسپینوزا شأن راستین تفکری است که داغ ننگ دگراندیشی، ارتداد و آشوبگری را به جان می‌خرد تا ستون‌های ستبر و سنگین اریکه امر موجود را به لرزه درآورد. بدین سبب تاریخ اسپینوزا، و اسپینوزیسم، تاریخ مبارزه ذهن و بدنی است که از رهگذر غرّیدن و برخروشیدن بر امور بهنجار، متعارف و محترم، و نیل به شناختی هرچه بسنده‌تر از آفاق و انفس، به سوی نیل به عالی‌ترین امور، و صد البته نادرترین و لذا دشوارترینشان، جهد می‌ورزد: تولید حیات مشترک بشری به سیاقی یکسره متفاوت و نابهنجار. چنین برساختی از امر مشترک نابهنجار و دیگرگونه به شمار می‌رود، زیرا جنبشی جمعی، مترقی، ضدسلسله‌مراتبی، درون‌ماندگار و همواره گشوده است.