در این کتاب نخستین گفتمان به بررسی وضعیت تاریخی، سیاسی و فرهنگی ایران در عصر حافظ میپردازد که تحت تأثیر منش فکری و شیوهی تولید «عربسک - عربیت» بوده است؛ چه کسانی حکومتداری و جهانداری میکردند و شیوهی حکومتداری آنان چگونه بود؟ بر زبان و ادب و فرهنگ ایران چه گذشت؟ گفتمان دوم با تمرکز بر شخصیت فردی و رهیافت و روش حافظ امیدوار است که شخصیت فکری او را شناسایی کند. گفتمان سوم نظام و پایههای فکری حافظ را با توجه به سه جنبهی هویت شالودهشکنی میکند. اگر بخواهم تعریف حافظ را از خویشتن خویشِ انسان خلاصه کنم، واژهی عشق بیانگر آن است. رابطهی با دیگری را ایمان و ادب شکل میبخشند و جنبههای عملی رابطهی انسان با کل وجود را رندی شخص و راهنمایی پیر مغان سامان میدهند. گفتمان چهارم را، که جمعبندی است، «عبرت» خواندهام تا کل بحث را در قالب دو پرسش یادآوری کنم: آیا اصولاً ایدهی انسان کامل ممکن است و در صورت امکان نوع ایرانی آن چگونه تحقق یافته است؟ امیدوارم گفتار آخر بتواند سرنخهایی از انسانشدن و انسانورزی را در چارچوب باغ هویت ایرانی در اختیار ایرانیانی بگذارد که تصمیم به بازیگری دارند.