کتاب پسری روی سکوها نشر چشمه

عشق به فوتبال، داستانی عجیب است. فوتبال آدم‌ها را با یکدیگر پیوند می‌دهد، وفاداری آن‌ها را محک می‌زند و باعث نشاط و امید در جامعه می‌شود. مقوله‌ی طرفداری از یک تیم فوتبال خیلی با منطق سازگار نیست؛ ساعت‌ها انتظار برای شروع بازی و استرس مداوم در طول انجام آن و در نهایت سوت پایان. سوت پایان که زده شد همه‌چیز تمام می‌شود و تنها خاطره‌ای خوب یا بد از آن باقی می‌ماند.  این چرخه‌ی استمراری چه ‌چیزی در خود دارد که میلیون‌ها نفر را در سراسر دنیا به خود سرگرم کرده است؟ پاسخ خیلی مشخصی وجود ندارد. فوتبال هرچه هست، جای خود را در دل افراد زیادی در دنیا باز کرده است. خاطره‌بازی جزئی از شخصیت طرفداران فوتبال شده و تداعی لحظات تلخ و شیرین گذشته یکی از لذت‌های همیشگی آن‌هاست.

 دکتر حمیدرضا صدر هم یکی از همین عاشقان فوتبال است، کسی‌که فوتبال را بیش از 40 سال به‌طور جدی دنبال می‌کند. او در کتاب پسری روی سکو‌ها روایتی از 40 سال خاطرات فوتبال ایران را با نثری گرم و جذاب بازگوکرده است.

خلاصه‌ای از کتاب پسری روی سکوها

کتاب پسری روی سکوها وقایع نگاری چهاردهه فوتبال ایران است که در قالب رمان روایت شده است. کتاب با مقدمه‌ی نویسنده آغاز می‌شود. او در مقدمه «فوتبالی‌ها» را با زبانی شاعرانه به زیبایی توصیف می‌کند: «فوتبالی‌ها توانایی فراوانی در تدوین ذهنی دارند. جامپ‌کات‌های ذهنی‌شان حیرت‌انگیز است. می‌توانند صحنه‌های بازی دو ساعته‌ای را که دیده‌اند در یکی دو دقیقه پشت سر هم قطار کنند. می‌توانند درگیری‌های مسابقاتی را که فقط توصیف‌شان را شنیده یا خوانده‌اند بلافاصله پیش روی‌شان مجسم کنند. می‌توانند آشناها را کنار غریبه‌ها قرار دهند. تماشاگران خودی برابر طرفداران رقیب. اعتراض را کنار خوش‌آمد گویی. فریاد خشم را کنار گریه‌ی شوق...»

در پنج فصل بعدی کتاب، دکتر صدر حوادث، اتفاقات و خاطره‌های تیم ملی فوتبال ایران را از سال 1342 تا سال 1377 روایت کرده است. او روایتش را  با رقابت تیم ملی در برابر عراق در 22 آذر 1342، خاطرات خود را آغاز می‌کند و تا بازی ایران با آمریکا در جام جهانی 1998 در کشور فرانسه ادامه می‌دهد. دکتر حمیدرضا صدر موخره‌ای را هم ضمیمه کتاب کرده است. در ضمیمه او اتفاقات دهه 80 و 90 شمسی فوتبال ایران را به طور اجمالی بررسی کرده و درباره‌ی آن‌ها با زبانی شیوا سخن گفته است.

درباره‌ی‌کتاب پسری روی سکوها  

حمیدرضا صدر، از طرفداران پر و پا قرص و قدیمی فوتبال است که خوشبختانه حافظه‌ی بسیار دقیقی هم دارد. او با استفاده از حافظه‌اش و قلم شیوایی که دارد، خاطرات چهار دهه فوتبال ایران را به سبک وقایع نگاری روایت کرده است. کتاب پسری روی سکوها، حوادث ریز و درشت فوتبال ملی ایران را در قالب داستان و با قلم منحصر به فرد حمیدرضا صدر توصیف کرده است. در کتاب تنها از فوتبال صحبت نشده بلکه در کنار فوتبال وقایع سیاسی، هنری و توصیف شخصیت‌ها هم به تصویر کشیده شده‌اند.

پسری روی سکوها در اصل، ابراز عشق یک هوادار به فوتبال است. نویسنده خاطرات عاشقانه‌ی خود را به‌زیبایی نوشته است تا به فوتبال، به دلیل تمام لحظات تلخ و شیرینی که برایش ساخته است، ادای دِینی کرده باشد. دکتر صدر برای توصیف بهتر و توضیح چرایی نوشتن کتاب، در مقدمه مقوله‌ی طرفداری را شرح می‌دهد: «فوتبالی‌ها نمی‌پذیرند اوقات سپری شده روی سکوها تلف کردن زندگی بوده، که احتمالا بوده. احتمالا می‌توانستید وقت‌تان را صرف فعالیت‌های کارسازتری کنید. صرف چیزهایی  که آینده‌تان را سامان دهد ... اما نیش‌ها، نوش‌ها و اطوارهای روشنفکری و دهن‌کجی به فوتبال در گذر ایام بی‌اهمیت شدند. بی اهمیت و ظرفیت فوتبال بزرگتر، بیشتر، جذاب‌تر و غیرمنتظره‌تر... مهم این است که بازیکنی مثل حسن روشن از راه خواهد رسید و دروازه‌ی تسخیرناپذیر توماژوفسکی را تسخیر خواهد کرد.... مهم این است که میلیون‌ها نفر با به صدا درآمدن سوت پایان بازی ایران و استرالیا در سراسر کشور، در هر شهر و قصبه و محله‌ای، از خانه‌ها بیرون می‌ریزند و به پای‌کوبی می‌پردازند.»

در انتهای کتاب و در قسمت موخره، نویسنده فوتبال را با زندگی مقایسه می‌کند و از امید به روزهای بهتر صحبت می‌کند. شاید یکی از دلایلی که فوتبال را به پرطرفدارترین ورزش دنیا تبدیل کرده است، همین امیدبخشی آن باشد. در فوتبال تا لحظه‌ی آخر پیروزی و جبران شکست ممکن است و تلاش برای پیروزی هیچ‌گاه پایان نمی‌پذیرد. دکتر صدر نیز در پاراگراف پایانی کتاب به‌زیبایی این مسئله شرح می‌دهد: «با این وصف آموخته‌اید توپ به ندرت از جایی که انتظارش را می‌کشید ظاهر می‌شود. چیزی که کمک فراوانی در زندگی به شما کرده است. آب دیده‌تان ساخته. پوست کلفت‌ترتان کرده. با همین منطق برابر زهر نومیدی مقاومت خواهید کرد. تسلیم نخواهید شد. آدمیزاد است و امید. امید به فرداها. آمیخته به چاشنی خوش‌خیالی از نوع فوتبالی... همه‌ی این‌ها در این بازی، بازی بعد و بعدترها سرشار از زندگی خواهند بود. گاه و بی‌گاه از ورطه‌ی بزرگ‌سالی فاصله گرفته و به دنیای خردسالی برخواهید گشت. می‌دانید جاده‌ها و کوچه‌ها با خاطره‌های فوتبالی امتداد خواهند یافت. بلندتر خواهند شد، درازتر و شما بیدار خواهید ماند. بیدار ... بیدار ... بیدار ... می‌خواهید باور کنید این همان خوشبختی است که کنار دیگران پیدا می‌کنید. خوشبختی ... خوشبختی... خوشبختی »

سبک  نگارش حمیدرضا صدر

ویژگی جذاب کتاب علاوه بر موضوع، نثر شیوای آن است. نویسنده با هنرمندی تمام، تنها به گزارش‌نویسی وقایع مسابقه‌ی فوتبال اکتفا نکرده است. نویسنده زاویه‌ی دید خود را فراتر از مستطیل سبز در نظر گرفته و فوتبال را با مسائل اجتماعی، سیاسی و هنری در آمیخته است. به عنوان مثال، گزارش بازی ایران و آمریکا در جام جهانی 1998 این‌گونه توصیف شده است: «دنیای پرغوغا. انتظارهای سرآمده. تهران. رو به آخر شب. خیابان‌ها خلوت شده‌اند. ایران و آمریکا. بی‌قراری از شش ماه پیش شروع شده. از زمان بیرون آمدن قرعه‌کشی جام جهانی 1998. از بدو قرار گرفتن نام دو کشور کنار هم و چه قرعه‌ای طعنه‌آمیزتر از آن: ایران و آمریکا. نه برزیل برابر اسکاتلند. نه فرانسه برابر دانمارک... بازی ایران و آمریکا در سیاست یا فوتبال؟ فوتبال یا سیاست؟ انتخاب کنید. انتخاب ... انتخاب ... و نمی‌توانید انتخاب کنید. فوتبالی هستید و سیاسی هم شده‌اید. زمینه‌های سیاسی گریزناپذیرند. شعله‌های انقلاب. فاصله‌ی ایدئولوژیکی. رانده شدن شاه. دموکرات‌ها. جمهوری‌خواهان. جیمی کارتر. رانلد ریگان. جرج بوش سنیور. بیل کلینتون. بنیادگرایی اسلامی. خاورمیانه. پاییز 1358. سفارت آمریکا. گروگان‌گیری. 49 آمریکایی. طبس 444 روز. کشورهای مسلمان. احساسات ضدآمریکایی. حمله‌ی عراق به خرمشهر. جنگ هشت ساله. حمله به شهرها. حمله به مردم بی‌دفاع. بمب شیمیایی. حلبچه. کمک آمریکایی‌ها به صدام حسین. 12 تیر 1367. خلیج فارس. نام جنگی وینسنز. پرواز 655 ایرباس...»

درباره‌ی دکتر حمیدرضا صدر

دکتر حمیدرضا صدر منتقد و تاریخ‌نگار فوتبال، هنر و سینما، سال 1334 در مشهد متولد شد. او یکی از مشهورترین کارشناسان فوتبال در برنامه‌های تلویزیونی است که با روایت منحصر به فرد خود، طرفداران بسیاری بین علاقمندان فوتبال به‌دست آورده است. دکتر صدر به عنوان مفسر، فوتبال را با شور و هیجان توصیف می‌کند و از ارجاعات تاریخی بسیاری استفاده می‌کند.

حمیدرضا صدر علاوه‌بر فوتبال، فعالیت روزنامه‌نگاری نیز دارد. نویسنده‌ی ثابت مجله‌ی «فیلم» است و با نشریات دیگری از جمله «زن روز»، «هفت»، «مجله سروش» همکاری داشته است. علاوه‌بر  این‌ها، او کارشناس سایت‌های ورزشی  «طرفداری» و «گل» است و مقالات خود را در آنجا منتشر کرده است. دکتر صدر ستون‌نویس بخش هنری روزنامه‌ی «شرق» است و مقالات سینمایی خود را در روزنامه‌ی «بانی فیلم» نیز منتشر می‌کند. همچنین او کتابی با عنوان «درآمدی بر تاریخ سیاسی سینمای ایران» را درباره‌ی سینمای ایران منتشر کرده است.

آثار حمیدرضا صدر

با توجه به علاقه‌ی شدید دکتر صدر به فوتبال، بیشتر کتاب‌ها و مقالاتش درباره‌ی فوتبال و وقایع آن نگاشته شده است. علاقه‌ی دیگر حمیدرضا صدر تاریخ و وقایع‌نگاری مستند است. به همین دلیل او در آثارش تاریخ و فوتبال را با هم پیوند زده است. «پسری روی سکوها، وقایع نگاری چهاردهه‌ای فوتبال ایرانی»، «روزی روزگاری فوتبال»، «یونایتد نفرین شده» و « نیمکت داغ» از جمله آثار نویسنده هستند که روایتی تاریخی از فوتبال هستند. همچنین، در زمینه‌ی تاریخ دکتر صدر کتاب «تو در قاهره خواهی مرد» را که روایت‌گر زندگی «محمدرضا پهلوی» است، نوشته است. علاوه‌بر این، دکتر صدر در قامت مترجم، کتاب «یه چیزی بگو» از «لاوری هالس اندرسن» را به فارسی برگردانده است.   

انتشار کتاب پسری روی سکوها

انشارات چشمه کتاب پسری روی سکوها، وقایع‌نگاری چهاردهه‌ای فوتبال ایرانی را در سال 1393 روانه‌ی بازار کتاب کرده است. دانلود کتاب و خرید آنلاین نسخه‌ی الکترونیکی (pdf) آن در اپلیکیشن و سایت فیدیبو امکان‌پذیر است. دیگر آثار نویسنده از جمله «پیراهن‌هایی همیشه، مردان فوتبال»، «روزی روزگاری فوتبال» و «سیصد و بیست و پنج» نیز در سایت فیدیبو موجود است.

 در بخش‌هایی از کتاب پسری روی سکوها می‌خوانیم

پل مک‌کارتنی، مارگریت دوراس و شاهنشاه - فروردین 1347/  نوروز سرد. بهار یه درجه زیر صفر. احتمالا یخ زده‌ترین نوروزی که دیده‌اید و خواهید دید. خیابان‌های دفن شده زیر برف. کنار بخاری و شنیدن اخبار بسته شدن راه‌ها. سپری کردن دو هفته تعطیلی با تکالیف مدرسه. کتاب خواندن و تلویزیون تماشا کردن. ورق زدن مجله‌ها و روزنامه‌ها... دوره کردن آگهی تبلیغات فیلم‌های نوروزی سینماها. فیلم جنگی برای پیروزی به صورت سینه راما در سینما آتلانتیک. دور از اجتماع خشمگین با آلن بیتس و جولی کریستی در سینما پارامونت. نه ساعت به راما با هورست بوخهلتس در سینما بلوار. دلیجان آتش با جان وین و کرک دوگلاس در سینما ریولی و کاپری. جاده‌ی زرین سمرقند با ناصر ملک‌مطیعی و ایرن. توفان بر فراز پاترا با فردین با پوران. نمایش فیلم بانویی از شانگهای ساخته‌ی اورسن ولز در یکی از فیلم سینمایی‌های آخر شب تلویزیون. نمایش‌نامه‌ی آی با کلاه و آی بی کلاه به کارگردانی جعفر والی و بازی محمد علی جعفری، محمد نصیریان و عزت‌الله انتظامی و مهین شهابی در تالار 25 شهریور (نام جعفری به عنوان بازیگر قدیمی‌تر و سرشناس‌تر جلوتر از نصیریان و انتظامی آمده).