کتاب ایران و پاکستان نشر انتشارات موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران

روابط ایران و پاکستان به شکل سنتی و همواره بر چند اصل اساسی ازجمله پذیرش جایگاه همسایگی، منطقه‌ای و بین‌المللی دوطرف، احترام مبتنی‌بر ریشه‌های فرهنگی و تاریخی مشترک و پذیرش اهمیت و نقش ژئوپلیتیک یکدیگر تنظیم شده است. در این میان، در سال‌های اخیر روابط دو کشور هم زمان با افزایش مراوادت دیپلماتیک، به سطح قابل قبولی رسیده است. مصداق بارز این موضوع افزایش مناسبات و تبادلات نظامی و امنیتی در سطح وزرای دفاع دو کشور است.

علی‌ر‌غم روند رو به جلو و مثبت در روابط دو کشور، یک پرسش اساسی را در ذهن پررنگ‌تر می‌کند که چرا با وجود تهدیدات و مخاطراتی مانند تروریسم و جرایم سازمان‌یافته و همچنین فرصت‌های متعدد مشترک ازجمله در حوزه ژئواستراتژیک، این همکاری به سطح راهبردی نزدیک نشده است. پاسخ به این پرسش از دو منظر خواهد قابل طرح است. از منظر اول، دلیل تبدیل نشدن روابط این دو کشور به سطح راهبردی، کارشکنی کشورهای غربی در منطقه برای بر هم زدن نظم امنیتی مبتنی‌بر خواست کشورهای منطقه برای مسلط کردن نظم مدنظرشان است. از منظر دیگر، وجود فرهنگ استراتژیک متمایز ایران و پاکستان و در نتیجه درک تهدید متفاوت و همچنین اولویت متفاوت راهبردی و سیاست خارجی با تمرکز بر مناطق زمینه تبدیل نشدن روابط دو کشور به سطح راهبردی بوده است.

بدون شک در این شرایط مراکز دانشگاهی و علمی با محوریت پژوهشگران حوزه‌های مرتبط ازجمله سیاست خارجی و روابط بین‌الملل می‌توانند با ارائه تحلیل و گسترش ادبیات متناسب در حوزه‌های تخصصی، ضرورت نزدیک‌تر شدن دو کشور بر اساس اصل منافع ملی و عزت ملی را پیشِ روی سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران قرار دهند.

مؤسسه مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران در سال‌های اخیر با تمرکز بر حوزه شرقی خود گام‌های ابتدایی برای توجه علمی و تحقیقاتی در جهت آسیب‌شناسی و ارائه راه حل جهت بهبود شناخت و روابط را آغاز کرده است و مجموعه مقالات حاضر که به همت پژوهشگران ایرانی و پاکستانی تهیه شده است نیز یکی از جدیدترین تلاش‌های تحقیقاتی در این زمینه به‌حساب می‌آید. مقالاتی که بر ضرورت ارتقای روابط دو کشور و همچنین ظرفیت‌های موجود برای مبنا قرار گرفتن در سطح کلان تصمیم‌گیری دو کشور برای گسترش کمی و کیفی روابط متمرکز است.

اما بدون شک به لحاظ کمی و کیفی، نه کارهای پیشین موسسه و نه این کتاب مجموعه مقالات به‌تنهایی نمی‌تواند مبنای ارزیابی و معیار اهمیت ارتقای روابط ایران و پاکستان باشد و تا رسیدن به وضعیت مطلوب و توجه متناسب پژوهشگران و سیاست‌گذاران دو کشور به این ضرورت فاصله‌ وجود دارد. رسیدن به وضعیت مطلوب علاوه‌بر برنامه‌ریزی و توجه داخلی به برطرف کردن خلأ ،انجام پژوهش راهبردی در حوزه سیاست خارجی و امنیت ملی، نیازمند همکاری مراکز علمی ایران و پاکستان نیز هست که مؤسسه ابرار معاصر امیدوار است بتواند در پیشبرد و ارتقای کیفیت آن نقش مؤثری ایفا کند.