کتاب خاک بکر نشر انتشارات امیرکبیر

ایوان تورگنیف ایده اصلی رمان «خاک بکر» را در سال 1870 از جنشی که در روسیه شکل گرفته بود گرفت. جنبشی انقلابی که از اواخر دهه 1860 آغاز شد و تا چند سالی از دهه هفتاد ادامه پیدا کرد. هدف این جنبش فعالیت و تبلیغات در بین توده مردم بود تا آنها برای سرنگونی رژیم آماده شوند. آرای هرتسن و باکونین در شکل‌گیری این جنبش تاثیرگذار بود. این جنبش سرانجام در سال 1874 با شکست روبرو شد اما اثرات اجتماعی و سیاسی قابل توجهی از خود باقی گذاشت.

تورگنیف پیش از نوشتن رمان «خاک بکر» گفته بود «فکری از یک رمان دارم که در حال شکل گرفتن است». او طرحی با شخصیت‌پردازی‌های مختصر از قهرمانان مدنظرش تهیه کرده بود و محور اصلی داستانش یک انقلابی رمانتیک به نام نژدانف بود که با انقلابی آگاه و واقع‌بینی چون سالومین مقایسه می‌شود.

تورگنیف در رمانش تصویری از تبلیغات در میان مردم و در واقع دهقانان فقیر به دست داده و این آشکارا همان اتفاقی است که در جنبش انقلابی و در اواخر دهه 1860 رخ داده بود و این شالوده رمان «خاک بکر» است.

رمان «خاک بکر» را واقع‌گریزترین رمان تورگنیف دانسته‌اند و دلیل آن را دوری طولانی‌مدت او از روسیه ذکر کرده‌اند. تورگنیف اگرچه نسبت به تغییرات اجتماعی در روسیه بدبین بود اما انقلابیون را افرادی خوش‌نیت نشان داده است.

شخصیت‌های رمان «خاک بکر» مانند شخصیت‌های تمام داستان‌های تورگنیف آدم‌هایی واقعی‌اند و انگیزه روانی فعالیت‌های آنها در همه حال قانع کننده است.

نژدانف، یکی از شخصیت‌های رمان «خاک بکر»، نسبی دوگانه دارد و همین دوگانگی طبقاتی او را به تردید و ضعف می‌کشاند. او فرزند نامشروع یک آریستوکرات روس از زنی فقیر است و موضع گاه سیاسی او از همین واقعیت سرچشمه می‌گیرد. او فردی است رئالیست و به ظاهر خشن که برای اهدفش آماده جانفشانی است و در باطن نیز فردی رمانتیک و ایده‌آلیست است.

در رمان «خاک بکر» اشتیاق رمانتیک نژدانف بیش از هر جای دیگری در برخورد با دختری به نام مارینا به نمایش درآمده است. هر دو با جنبش نارودنیک‌ها همراهند و هدفشان این است که زندگی‌شان را وقف خدمت به استثمارشوندگان و فردوستان روسیه کنند. آنها به دلیل علایق و اهداف مشترک عاشق یکدیگر می‌شوند.