یک نویسنده، یک وکیل
«نل هارپر لی» رماننویس معروف آمریکایی است که سال ۱۹۲۶ در ایالت آلاباما متولد شد. مادرش خانهدار و پدرش ابتدا ویراستار و سپس وکیل بود؛ شغلی که هارپر لی را به تحصیل در رشتهی حقوق و وکالت سوق داد. هارپر لی زمانی وظیفهی دفاع از دو مرد سیاهپوست را بهعهده داشت که به قتل مغازهداری سفیدپوست متهم شده بودند. این پرونده و سرنوشتش، نخستین دستمایههای تحریر رمان «کشتن مرغ مقلد» را به هارپر لی دادند. این رمان در سال ۱۹۶۰ منتشر شد و بهمحض انتشار به فهرست کتابهای پرفروش راه یافت و تا کنون نیز با فروش بیش از چهل میلیون نسخه در سراسر جهان، پرمخاطب باقی مانده. کشتن مرغ مقلد یک سال پس از انتشار، جایزهی معتبر «پولیتزر» را برای هارپر لی به ارمغان آورد. نشریهی «لایبرری ژورنال» هم پس از انجام یک نظرسنجی در سال ۱۹۹۹، این اثر را بهعنوان «بهترین رمان قرن» معرفی کرد. از انتشار کشتن مرغ مقلد تا چاپ رمان بعدی لی نزدیک به نیمقرن طول کشید. نویسنده در سالهای پایانی عمر سرانجام تصمیم گرفت دنبالهای که بر رمان موفق خود نوشته بود را هم منتشر کند. «برو دیدهبانی بگمار» که ماجرای همان شخصیتها را بیست سال پس از کتاب قبلی دنبال میکند، سال ۲۰۱۵ به چاپ رسید. رمان دوم هم با استقبال مخاطبان و تحسین منتقدان مواجه شد. خانم نویسنده، یک سال بعد و در هشتادونهسالگی درگذشت.
هنر بهمثابهی متبلور کردن خاطرهها
پیرنگ رمان «کشتن مرغ مقلد» براساس تجربههای نویسنده از اتفاقهای کوچک و بزرگ محل زندگیاش در دههی سی میلادی شکل گرفته. هارپر لی عموم شخصیتهای داستانش را نیز با الهام از اعضای خانواده و همسایههای خود خلق کرده است. به این شکل، نویسنده با اتکا به خاطرهها، مشاهدههایش از کودکی تا بلوغ فکری را بهشکلی هنرمندانه در رمانش متبلور کرده است. راوی داستان دختری است بهنام «جین لوئیز» که «اسکوت» صدایش میکنند. اسکوت با برادر بزرگترش «جِم» و پدرش «اتیکوس» زندگی میکنند. سالها است که مادرشان را از دست دادهاند و اتیکوس وکیلی نامدار در آن شهر کوچک است. اتفاق مهمی جهان کودکی اسکوت و برادرش را دچار تغییر میکند و خانوادهی آنها را درگیر چالشهای بسیار میکند. اتیکوس موظف میشود از مرد سیاهپوستی بهنام «تام رابینسون» در دادگاه دفاع کند. تام بهخاطر شکایت خانوادهی سفیدپوست «ایول» به زندان افتاده و با اتهام تعرض، خطر صندلی الکتریک را خیلی نزدیک احساس میکند. آنچه راوی داستان، یعنی کودکی که با باور به برابری نژادی و بهدور از هرگونه تعصب بزرگ شده، از تمام این ماجراها مشاهده میکند، درسهای زیادی به او میآموزد. و شکل مواجههی این کودک با اتفاقهای پیچیده و تغییراتی که در جهانبینی او رخ میدهد، به جذابیتهای رمان میافزاید.
مثل کشتن مرغ مقلد
«مرغهای مقلد هیچ کاری نمیکنن جز اینکه آواز بخونن تا ما حظ کنیم. محصول باغ مردم رو نمیخورن، تو انبار ذرت لونه نمیکنن، فقط از ته دل چهچهه میزنن که ما رو خوشحال کنن. به این دلیله که کشتن مرغ مقلد گناهه.»
رمان «کشتن مرغ مقلد» بیش از هرچیز دربارهی انسانیت است. «اتیکوس فینچ»، پدر راوی، شخصیت جذابی است که نوع نگاه انسانی و تازهای را نمایندگی میکند. او علاوه بر اینکه به برتریهای قومی و نژادی مرسوم اعتقادی ندارد و همهی شهروندان را محق و مسئول میشمارد، در تربیت فرزندان خود نیز رویکرد بالغانه و قابلتوجهی دارد. نویسنده در این کتاب با حوصله روایتها را پیش میبرد و شخصیتهای داستانش را دقیق و با جزئیات فراوان توصیف میکند. عملی که باعث میشود برخی مخاطبان نیاز به قدری حوصله داشته باشند تا داستان حرارت بیشتری پیدا کند و تمام آن جزئیات بهظاهر کماهمیت نیز نقششان را در پیشبرد ماجرا بازی کنند.
سال ۱۹۶۲ و پس از استقبال گسترده از رمان «کشتن مرغ مقلد»، استودیو «یونیورسال پیکچرز» تصمیم گرفت اقتباسی سینمایی از این اثر تولید کند. «رابرت مولیگان» کارگردانی فیلم را بهعهده گرفت و نقش اصلی را «گریگوری پک» بازی کرد؛ بازیای که به یکی از ایفای نقشهای ماندگار تاریخ سینما بدل شد. فیلم کشتن مرغ مقلد نیز همانند رمانش هم مخاطبانش را راضی کرد و هم نظر مثبت عموم منتقدان را دریافت کرد و میتوان از آن با عنوان یکی از بهترین اقتباسهای تاریخ سینما یاد کرد.
کتاب صوتی کشتن مرغ مقلد
نسخهی صوتی کتاب «کشتن مرغ مقلد» اثر برجستهی «هارپر لی» نتیجهی همکاری نشر صوتی آوانامه و «انتشارات نگاه» است که با ترجمهی «رضا ستوده» منتشر شده است. در این کتاب صوتی پنج گوینده ایفای نقش کردهاند. «شیما درخشش» روایت داستان و شخصیتهای زن و کودک را بهعهده داشته، «آرمان سلطانزاده» در نقش «اتیکوس فینچ» بازی کرده، «مهبد قناعتپیشه» اجرای چند نقش از جمله «تام رابینسون» و «رابرت ایول» را انجام داده، «فرهاد اتقیایی» نقشهایی مثل «آقای گیلمر» و «کشیش سایکس» را بازی کرده و «حامد فعال» هم دیالوگهای چند شخصیت از جمله «قاضی تیلر» و «جک فینچ» را اجرا کرده است.