کتاب فلسفۀ معاصر جلد 11 نشر انتشارات علمی و فرهنگی

بنا به تجربه می‌توان گفت که هنوز هم در برخی کشورها این تلقی که همۀ فیلسوفان بریتانیایی پوزیتیویست منطقی هستند تلقی‌ای نامعمول نیست. آلفرد نورث وایتهد (۱۸۶۱ـ۱۹۴۷) را برجسته‌ترین فیلسوف متافیزیک‌پرداز بریتانیایی از زمان فرانسیس هربرت برادلی (۱۸۴۶ـ۱۹۲۴) می‌دانند، اما البته او را به درستی خارج از جریان اصلی اندیشه در بریتانیا قرار می‌دهند. سایر فیلسوفان برجستۀ معاصر بریتانیایی را (احتمالاً چیزی در خصوص ساموئل الکساندر (۱۸۵۹ـ ۱۹۳۸) شنیده باشید) معمولاً در زمرۀ پوزیتیویست‌ها به شمار می‌آورند. پیداست در جاهایی که جنبش فلسفۀ تحلیلی رواج دارد، مثل کشورهای اسکاندیناوی، چنین دیدگاهی ندارند، اما در کشورهایی که چشم‌انداز فلسفی‌شان تفاوت بارزی با دیدگاه فلسفی غالب در انگلستان دارد این نگاه معمول است.

در خود بریتانیا اتهام پوزیتیویست بودن که گاه و بی‌گاه علیه سیر غالب اندیشۀ فلسفی در این کشور وارد می‌آید، خصوصاً علیه آنچه گاهی فلسفۀ آکسفوردی خوانده می‌شود، جدی گرفته ‌نمی‌شود. می‌گویند فیلسوفان امروزه «فقط به شیوه‌هایی متفاوت همان حرف‌های احمقانه‌ای را می‌زنند که ابلهان می‌توانند بزنند». به هر روی، پوزیتیویسم منطقی برانگیزاننده، سرراست و روشن بود. پوزیتیویست‌های منطقی علم را جدی می‌گرفتند، برنامه‌ای مشخص داشتند، می‌دانستند چه پیش‌فرض‌هایی دارند و می‌دانستند چه می‌خواهند بکنند. با این حال، فیلسوفان زبان با علاقه تن به موضوعات پیش‌پاافتاده می‌دهند و اگر پیش بیاید که بحث مهمی بکنند، در مبتذل کردن و تبدیل کردنش به یک بازی دانشگاهی مهارت دارند. به‌ علاوه، به نظر می‌رسد که نه می‌خواهند بدانند که پیش‌فرض‌هایشان چیست و نه تلقی مشخصی دربارۀ این پیش‌فرض‌ها دارند. فیلسوفان قدیم جهان‌بینی‌هایی ساختند که گاه با سبک‌های زندگی گره می‌خورد. اخلاف مدرن آن‌ها یا منکر هر گونه قصدی برای فراهم آوردن جهان‌بینی‌ها هستند یا نمی‌پذیرند که با مردم دربارۀ اینکه چگونه باید عمل کرد صحبت کنند؛ در عین حال در تسخر زدن به جهان‌بینی‌ای مشخص، بدون اینکه به صراحت درباره‌اش صحبت کنند و در لفافه پیشنهادهای کلی محافظه‌کارانه بدهند استادانی بی‌بدیل هستند. آن‌ها همه چیز را به حال خود رها می‌کنند و می‌گویند هیچ دلیلی ندارد که شیوۀ سخن‌ گفتنشان را عوض کنند. به این دلیل این فلسفۀ جدید از هر گونه اتهامی در خصوص گمراه کردن جوانان مبراست. «فلسفۀ زبان هیچ کس را فاسد نمی‌کند؛ فقط ملول می‌کند». از دیدگاهی مارکسیستی فلسفۀ زبانی فلسفه‌ای یکسره بورژوایی است.

-از متن کتاب-