کتاب بهشت جلد 3 نشر انتشارات امیرکبیر

سفرنامۀ بهشت - سفر آسمان، و افلاک و ملائک در ادبیات ایران - افلاک و فرشتگان در اسلام - نظری به «ارداویراف‌نامه» کمدی الهی ایرانی - بهشت در معتقدات مختلف بشری - بهشت در مذاهب اساطیری کهن - بهشت در آیین یهود - بهشت در آیین‌های زرتشتی و مانوی - بهشت در اسلام - بهشت در مسیحیت - بهشت دانته از نظر «سمبولیک» - دانته و حافظ: تحلیلی از سفر بهشت - کلامی چند دربارۀ ترجمۀ فارسی «کمدی الهی».

«سفرنامۀ» بهشت

پس از پایان مرحلۀ «برزخی» سفر دور و دراز دانته در دیار جاوید، اینک نوبت سومین و آخرین قسمت این سفر یعنی «بهشت» رسیده است‌. دانته این سفر را به‌هنگام نیم‌روز از نخستین منزل آن یعنی از «بهشت زمینی» آغاز می‌کند، ولی معلوم نیست که چه وقت آن‌ را به پایان می‌رساند؛ زیرا‌که این بار وی از دایرۀ «زمان و مکان» بیرون می‌رود و پای به «لایتناهی» و «ابدیت» می‌گذارد که آن را آغاز و انجامی نیست، و در آخرین منزل این سفر حتی از «عالم افلاک» نیز که تا حدی نشان از «مکان» می‌دهند اثری نمی‌‌ماند‌.

اما این سومین مرحلۀ سفر بسیار بزرگ‌تر از آن دو قسمت دیگر است؛ زیرا‌که دو ثلث اول سفر او، یا در درۀ دوزخ و یا در کوه برزخ گذشته بود که عمق یکی از آن دو نیمی از کرۀ زمین را شامل می‌شد و ارتفاع آن دیگری از این نیم هم کمتر بود، اما این ثلث سومین در عالم بی‌کران افلاک می‌گذرد که کرۀ زمین مجموعاً در برابرش ذر‌ه‌ای ناچیز بیش نیست‌.

برای همراهی با دانته در این سومین و مهم‌ترین مرحلۀ سفر آن جهانی او، باید پیش از هرچیز با وضع افلاک و نظریه‌ای که قدما دربارۀ زمین و آسمان‌ها داشتند آشنا شد، زیرا سراسر «بهشت‌» در کمدی الهی به این «نظریۀ فلکی‌» بستگی دارد. این همان «هیئت هفت فلکی‌» قدیم است که هزاران سال کم‌وبیش مورد قبول بشر بوده و من‌جمله تقریباً همۀ آنچه در عالم علم و ادب ایران دراین‌باره گفته شده به همین نظریه مربوط است‌.

• متن کتاب