کتاب از فرهنگ تا توسعه نشر انتشارات فردوس

مقالات این مجموعه عمدتاً در فاصله سال‌های‌ 1374 تا 1377 نوشته شده و اغلب آنها در نشریات تخصصی‌ یا در سمینارهای‌ علمی‌ عرضه شده‌اند. این مقالات دارای‌ یک مضمون مشترک هستند: شناخت و درک پدیده توسعه در واقعیت بیرونی‌ و در پیچیدگی‌ اجتماعی‌ آن. در واقع آنچه ما توسعه می‌‌نامیم، در واقعیت بیرونی‌ و در زندگی‌ روزمره در تعداد بی‌‌شماری‌ از رفتارها، نهادها، باورها و... خود را به نمایش می‌گذارد که همگی‌ با یکدیگر وارد کنش‌های‌ متقابلی‌ می‌شوند. پیچیدگی‌ این کنش‌ها اغلب پژوهشگر اجتماعی‌ را وامی‌دارد که دست به انتخابی‌ میان این جنبه‌های‌ گوناگون بزند، انتخابی‌ که خواه‌ناخواه او را با مشکل روبرو می‌سازد، زیرا در واقعیت بیرونی‌، تفکیک قایل شدن میان این جنبه‌ها ممکن نیست و در بررسی‌ هریک از آنها باید دایمِاً به تأثیر سایر جنبه‌ها نیز توجه داشت. این امر خود یکی‌ از عللی‌ است که طبقه‌بندی‌ میان مقالات مجموعه حاضر را مشکل کرده است. زیرا با حرکت از یک رویکرد انسان‌شناختی‌، یعنی‌ رویکردی‌ کلگرا جداکردن مفهوم فرهنگ از مفاهیم دیگری‌ چون توسعه سیاسی‌، اجتماعی‌ و اقتصادی‌، کاری‌ ساده نیست. به همین دلیل هرچند مقالات در اندازه‌ای‌ باقی‌ مانده است. از این گذشته مشکل استقلال و همبستگی‌ میان مقالات نیز مطرح سه رده مزبور تقسیم‌بندی‌ شده‌اند، در هریک از آنها ملاحظات مربوط به دو بخش دیگر نیز تا بوده است. از این لحاظ، مجموعه حاضر، شاید همچون هر مجموعه مقالات دیگری‌، مشکل را به‌صورتی‌ نسبی‌ حل کرده است، بدین‌معنی‌ که هریک از مقالات مستقلاً قابل مطالعه هستند، اما در همراهی‌ با یکدیگر نیز می‌توانند تصویری‌ عمومی‌ از مباحث موجود در آن رده را ارایه نمایند. روشن است که انسجام کامل میان جنبه‌های‌ گوناگونی‌ که در کتاب عرضه شده‌اند، ممکن نبوده است، اما انسجام نسبی‌ به‌خصوص در درک توسعه به‌مثابه مجموعه‌ای‌ از رفتارها حاصل آمده است. البته استقلال مقالات از یکدیگر سبب شده است که خواننده گاه با تکرار یک فکر یا مفهوم مواجه شود که برای‌ جلوگیری‌ از این تکرارها، تلاش کرده‌ایم، گروهی‌ از تداخل‌ها و تکرارها را با حذف بخش‌هایی‌ کوتاه یا با اصلاحاتی‌ دیگر در بعضی‌ از مقالات از میان ببریم. در طبقه‌بندی‌ مقالات با سه فصل نابرابر روبرو می‌شویم که در میان آنها فصل توسعه اجتماعی‌ به‌دلیل جهت‌گیری‌ عمومی‌ کتاب پرحجم‌ترین قسمت است. برعکس، فصل پیشگفتار (چاپ اول) 11 مربوط به توسعه سیاسی‌ حجم نسبتاً کمتری‌ را به‌خود اختصاص می‌دهد که دلیل آن پرداختن نگارنده به موضوع توسعه سیاسی‌ در متون دیگری است که به‌صورتی‌ جداگانه به انتشار می‌رسند. در نهایت، هدف اصلی‌ کتاب بازنگری‌ گروهی‌ از مفاهیم توسعه از خلال واقعیت‌های‌ زندگی‌ روزمره بوده است تا شاید بتوان از این راه، اندیشه اجتماعی‌ را هرچه بیشتر به‌سوی‌ کاربردی‌ شدن سوق داد.