کتاب فرهنگ مصور شمایل نمادین اساطیری ایران و جهان نشر شهر پدرام

چند درصد اساطیر ناشی از تخیّل انسان است، و چند درصد آن مربوط به وقایع و اتفاقات گذشته می‌باشد، که به صورت اغراق آمیز و کاملاً مرموز ثبت گردیده است؟ ما حق نداریم همة اساطیر را به کلّی نفی و محکوم کنیم، زیرا هر اسطوره، یک منشأ بنیادین دارد؛ آمیخته‌ای از جهان مینوی با جهان مادی و جهان تخیّلات و اوهام بشری است. همچنان که حق نداریم هیچ دین و مذهبی - چه توحیدی باشد و چه غیر توحیدی را کاملاً رد و محکوم یا صد در صد قبول کنیم. امروزه بسیاری از اعتقادات مدّعی توحید نیز آغشته شده با انواع خرافات و سنّت‌های منفی و حتی شرک آمیز هستند! ما تنها وظیفه داریم به کشف حقایق و استخراج و تصفیه منابع و زدودن خرافات شرک آلود و وهمی بپردازیم. متأسفانه این خصلت بشر است که همواره حقایق را خواسته یا ناخواسته، وارونه جلوه نماید و حتی به انسان‌ها جنبة قدسی و الوهیّت ببخشد! بشر حتی در تفکّرات فلسفی نیز دچار اشتباهات فاحشی شده است. این گونه تفکّرات وهم آلود، به جهان‌بینی و ایدئولوژی نیز ضربات مهلکی زده است! به هر حال، هر پژوهش و تحقیقی در شمایل اساطیری و کاووش در مقدّسات رمز آلود، هرچند شرک آمیز باشند، می‌تواند تفکّرات تازه و خلاّق به وجود آورد و چشم اندازی نو و توحیدی سازنده و به دور از هرگونه خرافات و مناسک مخرّب بگشاید. البته منظور از شمایل در اینجا شکل، صورت، نقش و تصویر خدایگان، مقدّسات و بزرگان دینی و مذهبی و اساطیری است. حتی قرآن حکمت آمیز نیز بارها، انسان را به سیر و سیاحت تاریخی فرا می‌خواند، تا در این باره خرد ورزی نماید و پند و عبرت بگیرد. همچنین در چند جا به نام خدایان شرک و بت‌ها اشاره می‌کند، و آنها را وسیلة محاجه میان جهان بینی توحید و شرک قرار می‌دهد. قرآن به عنوان برجسته‌ترین متن وحیانی، در استفاده از نماد و نشانه، به عنوان «آیات» و «امثال»، الگویی سرآمد دارد. حتی شخصیت‌های مذکور در قرآن، دارای بُعد نمادین در خود انسان‌هاست. چه آن شخصیت مثبت باشد و چه منفی؛ می‌توان صفات او را در درون و در صفات و افعال و افکار خودمان یافت.