نقد و بررسی کتاب موسم هجرت به شمال

کتاب موسم هجرت به شمال به نویسندگی طیب صالح، در سال 1966 برای نخستین بار به چاپ رسید. این کتاب داستان زندگی راوی جوان را بازگو می‌کند که پس از اتمام تحصیلات خود در اروپا، به روستای خود باز می‌گردد. کتاب موسم هجرت به شمال، به شرایط دنیای پسا استعماری پرداخته و حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. انجمن کتاب نروژ این کتاب را در لیست برترین کتاب‌های تاریخ ادبیات قرار داده و لقب مهم‌ترین رمان عربی قرن بیستم از آکادمی ادبیات عرب را نیز گرفته است. اگر به خواندن داستان‌های خارجی علاقه دارید، به دسته‌بندی داستان خارجی فیدیبو سر بزنید.

کتاب موسم هجرت به شمال به خوبی تغییرات پسا استعماری را نشان می‌دهد. پسا استعماری موضوعی است که مورد توجه محافل دانشگاهی و ادبی مختلفی قرار گرفته و از دل آن می‌توان آثار ارزشمندی را خلق کرد. اغلب نویسندگان پسا استعماری تمام تلاش خود را می‌کنند تا باورهای اشتباه بین مردم را از بین ببرند. زمانی که یک منطقه برای مدت زیادی تحت سلطه کشورهای دیگر قرار گیرد، ارزش‌ها عوض شده و دیگر کسی به هویت و فرهنگ بومی خود اهمیت نمی‌دهد. به وسیله آثار ادبی این سبک، می‌توان تا حدودی این فرهنگ را زنده کرد.

کتاب موسم هجرت به شمال به بیش از بیست زبان ترجمه شده است. صالح به دو زبان انگلیسی و عربی تسلط داشت، اما ترجیح داد این رمان را به زبان عربی بنویسد. کتاب موسم هجرت به شمال در سال 2001 توسط هیئتی از نویسندگان و منتقدان عرب به عنوان مهمترین رمان عرب قرن بیستم انتخاب شد.

موضوع کتاب موسم هجرت به شمال چیست؟

کتاب موسم هجرت به شمال داستان زندگی جوانی آفریقایی را بازگو می‌کند که تصمیم می‌گیرد برای خواندن ادبیات به انگلستان سفر کند. پس از گرفتن مدرک خود به زادگاهش باز می‌گردد. در روستای خود با مردی به نام مصطفی آشنا می‌شود که هویتی ناشناس داشته و از اهالی آن روستا نیست. مصطفی برخورد زیادی با مردم روستا ندارد و تنهایی زندگی خود را می‌گذارند، البته تا زمانی که این جوان برای زندگی به روستا برمی‌گردد.

جوان داستان کتاب موسم هجرت به شمال با مصطفی صمیمی شده و اوقات زیادی را با هم می‌گذارند. گذشته آشفته مصطفی در اروپا، به ویژه روابط عاشقانه او با زنان انگلیسی، محور رمان را تشکیل می دهند. گفتگوهای بین این دو انتقادات زیادی به دنیای مدرن غرب وارد کرده و به نوعی به موضوع خود انتقادی هم می‌پردازند. همین مباحث عمیق باعث شده این کتاب حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد. پس از مدتی مصطفی در رود نیل غرق شده و راوی داستان را در برزخی بین آفریقا و اروپا، مدرنیته و سنت رها می‌کند. داستان‌ زندگی گذشته مصطفی در انگلیس، تاثیر زیادی بر راوی گذاشته و افکار او را کاملا به هم می‌ریزد.

زمینه تاریخی کتاب موسم هجرت به شمال

در ژانویه 1899، یک حاکمیت مشترک برای حکومت بر سودان توسط بریتانیا و مصر تأسیس شد. سودان در سال 1956 استقلال خود را به دست آورد اما روزهای سختی را پشت سر گذاشتند. دو سال بعد، در 1958 کودتایی توسط ابراهیم عبود شکل گرفت و سودان دوباره در سال 1964 یک دولت اتئلافی تشکیل داد. داستان این رمان در دهه 1960 می‌گذرد، دورانی مهم و پرفراز و نشیب در تاریخ سودان.

درباره طیب صالح

طیب صالح نویسنده‌ای سودانی است که در 12 جولای 1929 متولد شد و در 18 فوریه 2009 داستان زندگی او به پایان رسید. برخی منتقدان او را «نابغه رمان عربی» می‌خوانند. طیب زندگی در کشورهایی نظیر فرانسه، انگلستان و قطر را تجربه کرد. او در لندن برای یک مجله عربی می‌نوشت و به استخدام شبکه عربی BBC درآمد. پس از سال‌ها فعالیت در این زمینه، از کار خود استعفا داد و به سودان بازگشت. پس از یک دوره فعالیت در رادیو سودان، کار خود را در دولت قطر آغاز کرد. پس از آن به عنوان مدیر منطقه‌ای یونسکو در پاریس فعال بود و سال 2009 در لندن درگذشت.

رمان‌های نوشته شده توسط طیب صالح موفقیت زیادی کسب کردند. رمان‌های او به بیش از 30 زبان ترجمه شده و با استقبال خوبی روبه‌رو شدند. اگر به خواندن آثار دیگر او علاقمند هستید، چندین کتاب برتر را به شما معرفی می‌کنیم:

·      عروسی زین: کتاب عروسی زین مجموعه‌ای از سه داستان کوتاه است که داستان زندگی زین را بازگو می‌کند. زین پدر خود را از دست داده و پس از ازدواج زندگی جدیدی را آغاز می‌کند. در کتاب عروسی زین، طیب صالح به بهترین شکل ممکن آداب و رسوم مردمان سودان را بیان کرده و مطالعه آن می‌تواند برای همه افراد جذاب باشد.

·      کشور من سودان

·      مریود

در بخشی از کتاب موسم هجرت به شمال می‌خوانیم

دو روز بعد از این ماجرا هنگام ظهر مشغول مطالعه بودم و مادرم و خواهرم در آن‌سوی حیاط با چندتا از زنان مشغول صحبت بودند و پدرم خوابیده بود. برادرانم در پی کارهای روزانه خود بیرون رفته بودند و من در خلوت خودم نشسته بودم که صدای سرفه‌هایی را از بیرون خانه شنیدم.

بلند شدم و مصطفا را پشت در دیدم، خربزه بزرگی در یک دست و زنبیلی پُر از پرتقال در دست دیگرش داشت. شاید چون مرا شگفت‌زده دید، گفت «امیدوارم از خواب بیدارت نکرده باشم. گفتم با میوه‌های باغم بیایم و تو را از ثمره آن بی‌نصیب نگذارم. و بعد هم می‌خواستم با تو آشنا شوم. هر چند می‌دانم این موقع ظهر وقت مناسبی برای این کار نیست. می‌بخشید.»

احوال‌پرسی دوستانه و توأم با رسم‌وآداب او از چشمم دور نماند. چون مردم روستای ما به این‌گونه مبادی آداب بودن توجهی ندارند و یک‌باره وسط موضوع می‌پرند. هر وقت هم باشد فرقی نمی‌کند، ظهر یا شب به دیدارت می‌آیند و این آداب عذرخواهی برای‌شان مهم نیست. تعارفاتش را با تعارف پاسخ دادم و بعد برایش چای آوردم.

پیشنهادهایی برای دوست‌داران کتاب موسم هجرت به شمال

اگر به داستان و رمان خارجی علاقمند هستید، می‌توانید به مجموعه‌ای از کتاب‌های شبیه به موسم هجرت به شمال مراجعه کنید. در ادامه 3 کتاب را به شما معرفی می‌کنیم که می‌توانند گزینه جذابی برای مطالعه پس از کتاب موسم هجرت به شمال باشند.

·      جهنم، بهشت نوشته جومپا لاهیری: جومپا لاهیری نویسنده‌ای آمریکایی هندی است که در این کتاب، به خوبی مهاجرت را با تمام زشتی و زیبایی‌هایش به تصویر می‌کشد.

·      اولین پاسپورت من نوشته اورهان پاموک: اورهان پاموک برنده جایزه نوبل ادبیات است که داستان کوتاه اولین پاسپورت من از جمله بهترین آثار اوست.

·      دلتنگی های نقاش خیابان چهل و هشتم اثر جی دی سلینجر: این کتاب شامل 9 داستان مختلف است که فضای مرموز آن‌ها شما را وادار می‌کند عمیق‌تر از هر کتابی به آن نگاه کنید.