آسیب‌شناسی رقابت‌پذیری
(ویژه بنگاه‌های کوچک و متوسط)

رقابت‌پذیری، کیفیتی است که از طریق حاکمیت بازار و شکل‌گیری فعالیت‌ها بر پایه مزیت نسبی و رقابتی محقق می‌شود. در این بین، یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار در کسب قدرت رقابتی سازمان‌ها سهم بازار آنها در بین سایر رقباست و بر اساس تحقیقات مختلف انجام شده، این عامل در قدرت رقابتی سازمان‌ها تاثیر عمده‌ای دارد (آد، کازانگلو و ساگناک، ۲۰۱۳). پورتر و میلر تاثیر فن آوری اطلاعات بر رقابت را از سه جنبه، تغییر ساختار صنعت و تغییر قوانین رقابت، ایجاد مزیت رقابتی از طریق ارائه روش‌های جدید غلبه بر رقبا و گسترش کارها، حتی از درون فعالیت‌های موجود شرکت‌ها حیاتی دانستند (بروکو و مویانو،۲۰۰۷). لی در تحلیلی از منابع رقابت‌پذیری مدلی توصیفی از عملکرد ارائه نمود و آن را شاخص رقابت‌پذیری دانست. ضمنا او بازاریابی، نوآوری محصول، تولید و توسعه منابع انسانی را به عنوان چهار عامل موثر بر رقابت‌پذیری معرفی می‌کند (بارنی، ۲۰۰۹). آکیموا در نظریه رقابت‌پذیری با مفهوم بازارگرایی معتقد است عده‌ای از نویسندگان، رقابت‌پذیری را در قالب بهره‌وری نگریسته‌اند عده‌ای در قالب عملکرد سازمانی. از دید وی سه شاخص سازگاری، مزیت رقابتی و عملکرد می‌تواند جهت سنجش رقابت‌پذیری به‌کار رود (نوبرت، ۲۰۰۸؛ گریمرز و همکاران، ۲۰۰۷). برخی از صاحبنظران، منابع و قابلیت‌های خاص شرکت را مبنای تدوین استراتژی سازمان دانسته و معتقدند که سازمان می‌تواند با تدوین استراتژی مبتنی بر شایستگی‌های محوری خود از فرصت‌های محیط خارجی استفاده لازم را ببرد. آنان معتقدند که مدیران می‌بایست پیش از تدوین استراتژی‌های سازمان، به شناخت نقاط قوت و ضعف سازمانی خود پرداخته و استراتژی‌های شرکت را بر اساس نقاط قوت و کاهش یا برطرف نمودن نقاط ضعف سازمان تدوین نمایند. بدین ترتیب خواهند توانست برای سازمان خود مزیت رقابتی ایجاد نمایند (بارنی، ۲۰۰۹). برخی از اندیشمندان بر این باورند که چگونگی مدیریت زنجیره ارزش شرکت تعیین‌کننده شایستگی‌های متمایزکننده و مزیت رقابتی پایدار می‌باشند. به اعتقاد آنها می‌توان با تجزیه و تحلیل زنجیره ارزش شرکت، منابع و فرآیندهای کلیدی ایجاد‌کننده نقاط قوت و مزیت رقابتی آن را شناسایی نمود (واهیدوزامان و رایانز، ۲۰۰۶؛ رستاک، ۲۰۱۲). مساله اصلی در استراتژی‌های رقابتی از دیدگاه پورتر، موقعیت نسبی در صنعت مربوطه است.به این معنی که شرکتی که توانایی کسب و حفظ عملکردی بالاتر را داراست، ممکن است سودآوری بالایی داشته باشد. حتی اگر سودآوری در آن صنعت در حد پایین یا متوسط باشد. وی معتقد است که این سودآوری و عملکرد بالا با توجه به اتخاذ استراتژی‌های عام "رهبری در هزینه، استراتژی تمایز محصول، استراتژی تمرکز" امکان‌پذیر است. به منظور به‌دست آوردن مزیت رقابتی پایدار، ادبیات مدیریت پیشنهاد می‌کند که بنگاه‌ها باید مشتری گرا و یا بازارگرا، نوآور و کارآفرین بوده و نیز گرایش به یادگیری داشته باشند. بر اساس این رویکرد، گرایش به بازار منبعی مهم برای به‌دست آوردن مزیت رقابتی و حتی مزیت رقابتی پایدار به حساب می‌آید(مان، لاو و چان،۲۰۰۸). دانش مبنای اساسی رقابت است. اگر چه مطالعه دانش به اندازه تاریخچه انسان قدمت دارد، اما در دهه‌های گذشته به عنوان عنصری حیاتی در توسعه صنعتی شرکت‌ها لحاظ شده است. امروزه سازمان‌ها دانش را به عنوان ارزشمندترین و استراتژیک‌ترین منبع برای خود قلمداد می‌کنند و بر این اعتقادند که برای اینکه رقابتی بمانند، باید قابلیت‌ها و منابع فکری خود را مدیریت کنند. در سالهای اخیر به ویژه در دو تا سه دهه گذشته، مدیریت دانش علاقه مندی وسیعی را در محیط‌های سازمانی و دانشگاهی به خود جلب کرده است(کایادبی،پولات و فی دان،۲۰۱۳). مدیریت دانش به جزئی مهم و لازم برای بقای سازمان‌ها و حفظ مزیت رقابت آنها تبدیل و ضرورتی حاصل شده، که مدیران به مدیریت دانش دسترسی و آگاهی داشته باشند. مدیریت دانش هم در بخش عمومی و هم در بخش خصوصی برای بهره‌وری و انعطاف‌پذیری بیشتر لازم می‌باشد. رقابت‌پذیری با مدیریت دانش و نوآوری در ارتباط تنگاتنگ می‌باشد. سازمان‌ها می‌باید به دنبال دانشی باشند که آنها را قادر سازد تا ارزش ایجاد نمایند. در واقع نوآوری و رقابت‌پذیری، کارکردی از مدیریت دانش محسوب می‌شوند. هرچند بنظر می‌رسد که هر فعالیتی در ایجاد ارزش برای یک سازمان از طریق بهره وری، چابکی، شهرت و نوآوری بهبود یافته، باعث افزایش رقابت‌پذیری می‌گردد؛ اما فعالیت‌های شناسایی شده، تنها عوامل تعیین‌کننده‌ای نیستند که به رقابت‌پذیری منجر می‌شوند، بلکه نیروهای دیگری وجود دارند که بر چگونگی انجام فعالیت‌های مدیریت دانش در سازمان تاثیر می‌گذارند که عبارتند از: اثرات منابع و اثرات محیطی(کایادبی و دیگران،۲۰۱۳؛ کارایو، کو و زاموسی،۲۰۰۷).