کتاب مغلطه اثر جمی وایت نشر گروه انتشاراتی ققنوس

در زمانه‌ای که انتقال اطلاعات به طور گسترده‌ای انجام می‌شود و افراد هر روز بمباران اطلاعاتی می‌شوند، تشخیص درستی یا نادرستی داده‌ها آسان نیست. دسترسی به داده‌ها بسیار آسان شده است و به راحتی اطلاعات به شکل‌های مختلف در اختیار خوانندگان قرار می‌گیرد اما این اطلاعات به ظاهر جامع و درست، بسیاری از اوقات با هدفی خاص و تحمیل کردن نظری به‌دور از منطق ارائه می‌شوند. اینجاست که تشخیص اطلاعات صحیح و درست از نادرست اهمیت می‌یابد. جمی وایت در کتاب مغلطه: راهنمای درست اندیشیدن، تند و نیشدار به زبان ساده چگونگی شناسایی مغلطه و سفسطه دیگران را آموزش می‌دهد.

خلاصه‌ای از کتاب مغلطه

جمی وایت نویسنده‌ی کتاب مغلطه: راهنمای درست اندیشیدن تند و نیشدار در 12 فصل نحوه‌ی برخورد با داده‌های مختلف و همچنین هنر بحث و مذاکره برای جلوگیری از تصیمات غلط را آموزش می‌دهد. در پیش‌گفتار کتاب نویسنده از ضعف بیشتر مردم در مواجهه با اطلاعات غلط سخن می‌گوید و علت آن‌را آموزش ندیدن آن‌ها می‌داند: «متاسفانه اکثر مردم درباره‌ نحوه به خطا رفتن استدلال تقریبا چیزی نمی‌دانند. در مدرسه و دانشگاه ذهن افراد با اطلاعاتی ارزشمند – درباره چرخه نیتروژن، علل بروز جنگ جهانی دوم، مصراع پنج ضربی دارای وتد مقرون، و مثلثات- پر می‌شود ولی تشخیص حتی ابتدایی‌ترین خطاهای منطق را نمی‌آموزند. و این باعث به وجود آمدن ملتی متشکل از انسان‌های ساده‌لوح می‌شود که نمی‌توانند در مقابل استدلال‌های دروغین کسانی‌که می‌خواهند رای، پول یا تقوایشان را از آن‌ها بگیرند مقاومت کنند.»

«اقتدار»، «تعصب در جامه فاخر»، «حرف نزن!»، «واژه‌های بی‌معنی»، «انگیزه‌ها»، «حق داشتن عقیده»، «مغایرت»، «کلمات گمراه‌کننده»، «بدیهی جلوه دادن موضوع»، «تصادف»، «آمار حیرت‌آور» و «تب اخلاقیات» عنوان فصل‌های کتاب هستند که در هر فصل نویسنده مهارتی را در زمینه‌ی برخورد با اطلاعات جدید و چگونگی پذیرش آن‌ها آموزش داده است.

جمی وایت هدف خود را از نوشتن کتاب جبران کمبودهای نظام آموزشی عنوان کرده است: «هدف این کتاب پر کردن خلایی است که نظام آموزشی ایجاد کرده است. ولی کتاب درسی نیست، بلکه معادل منطقی یکی از آن راهنماهای دردسرساز ماشین یا کامپیوتر شماست. این کتاب برای کسانی نوشته شده است که هر روز با منطق و استدلال سر و کار دارند، که این شامل همه می‌شود، و خطاهای متداول در استدلال، به خصوص در هنگام بحث درباره‌ی موضوعات اختلاف برانگیز، را در بر می‌گیرد. هریک از دوازده فصل این کتاب به بررسی یکی از این مغلطه‌ها اختصاص یافته است.»

درباره‌ی کتاب مغلطه

نویسنده‌ی کتاب، سعی کرده است مختصر و مفید هنر مذاکره و مواجهه با اطلاعات گوناگون را آموزش دهد. کتاب  مغلطه: راهنمای درست اندیشیدن، تند و نیشدار حربه‌های رسانه‌ها و سیاست‌مدارها را برای مردم افشا می‌کند. روش‌هایی که قدرتمندان از آن‌ها استفاده می‌کنند تا افکار و اندیشه‌های خود را به مخاطبانشان تحمیل کنند در این کتاب به خوبی معرفی می‌شوند.

به‌عنوان مثال در فصل 11 کتاب با عنوان «آمار حیرت‌آور» نویسنده درباره‌ی آماری که هر روز در اخبار یا از رسانه‌ها شنیده می‌شود سخن گفته است و نحوه‌ی سوءاستفاده  از آمار را این‌گونه شرح می‌دهد: «آمار سلاح شیمیایی اقناع است. همه سیاستمداران و تاجران خوب این را می‌دانند. کمی آمار به بحثتان تزریق کنید تا بلافاصله شاهد تاثیرات محسوس آن باشید: چشم‌ها بی‌فروغ می‌شوند، دهان‌ها باز می‌مانند و در چشم برهم زدنی همه در تایید و موافقت سرتکان می‌دهند. ارقام بحث ناپذیرند. البته که هستند. حتی وقتی ارقام صحیح‌اند، آنچه را به آن‌ها منتسب شده است نشان نمی‌دهند. مثلا، سردبیران روزنامه‌ها همیشه از آماری در باره تغییر رفتار به نتایجی درباره تغییر و معمولا وخامت ارزش‌ها می‌رسند، رفتار ممکن است تغییر کند، ولی نه به دلیل تغییر ارزش‌ها بلکه به دلیل تغییر شرایط. ... نتیجه گیری‌های غلط از آمار، اشتباه جالبی است، البته اگر این آمار اصلا صحیح باشد، مه اغلب این‌طور نیست.»

نقد و نظر درباره کتاب مغلطه

کتاب  مغلطه به دلیل مضمون جالب و کاربردی که در دنیای امروز دارد، بسیار مورد توجه قرار گرفت. «مجله ساندی تلگراف» کتاب و جمی وایت را اینگونه توصیف می‌کند: «جمی وایت فیلسوف در کتاب خودیاری‌اش، متحجران، کشیشان و سیاستمداران محترم را با تشخیص استدلال‌های توخالی‌شان رسوا کرده است. این کتاب بحث‌برانگیز باز زبانی تند و نیشدار می‌خواهد توانایی به کارگیری منطق در بحث‌های عمومی و خصوصی را به خوانندگان بیاموزد. بر این اساس، وایت به فهرستی از جنایات ضد منطق اشاره کرده است که برای گرفتن رای، پول، و تقوای ما – یا فقط برای عوض کردن بحث – انجام می‌شود.»

با وجود تمام نقد‌های مثبتی که کتاب دریافت کرد اما انتقاداتی نیز به کتاب و درون‌مایه‌اش نیز وارد شده است. برخی از منتقدین معتقدند که کتاب پس از اینکه مخاطب را با روش‌های مغلطه و سفسطه در بحث آشنا می‌کند روشی برای چگونگی مواجهه با آن معرفی نمی‌کند.

کتاب مغلطه برای چه کسانی مناسب است؟

با توجه به نیاز همگان برای درک بهتر اخبار و سخنان دیگران در بحث، کتاب برای همه‌ی افراد سودمند است. علاوه‌بر این برای صاحبان مشاغل و کسب و کارها که در جلسات کاری باید سر مسائل گوناگون بحث و نتیجه‌گیری کنند خواندن کتاب بسیار ارزشمند خواهد بود؛ چرا که با روش‌های سفسطه در بحث آشنا می‌شوند.

درباره جمی وایت؛ نویسنده‌ی مخالف با عوام‌فریبی

جمی وایت نویسنده و سیاستمدار نیوزیلندی است. او تحصیلات ابتدایی خود را در نیوزیلند پشت سر گذاشت و پس از آن برای ادامه‌ی تحصیلات خود به انگلستان رفت. در انگلستان و دانشگاه کمبریج تحصیلات خود را به پایان رساند و به مدت سه سال به عنوان محقق و مدرس در دانشگاه به کار خود ادامه داد.

پس از دوران تحصیلش، جمی وایت در شرکت‌های مشاوره مدیریت و همچنین به عنوان دلال ارز فعالیت کرد. از سال 2004 اما جمی به نوشتن کتاب‌هایی برای مخاطبان عام و ستون‌های روزنامه‌های مختلف برای آشنایی مخاطبان با استدلال‌ها و نظرات عوام‌فریبانانه سیاست‌مداران روی آورد. او که خودش سیاست‌مدار است، مدتی به عنوان رهبر حزب ACT نیوزیلند فعالیت داشته است. سابقه‌ی سیاسی جمی منجر به شناخت خوب او از دنیای سیاست و روش‌های مختلفی که سیاستمداران برای فریب مردم استفاده می‌کنند، شده است.

آثار جمی وایت

جمی وایت آثار خود را در زمینه هنر اندیشیدن تاکنون منتشر کرده است. اولین کتاب او مغلطه: راهنمای درست اندیشیدن، تند و نیشدار در سال 2004 منتشر شده است و یک سال بعد کتاب «فریب بِلِر» را نوشت. او پس از چند سال که کم‌کارتر شده بود در سال 2012 کتاب «اندیشه‌های آزاد» را چاپ کرد. «سیاست کووَک» دیگر کتاب وایت است که  در سال 2013 در اختیار مخاطبان قرار گرفت.

ترجمه کتاب مغلطه به فارسی

انتشارات ققنوس، کتاب مغلطه: راهنمای درست اندیشیدن، تند و نیشدار با ترجمه‌ی مریم تقدیسی را در 1395 روانه‌ی بازار کتاب ایران کرده است. خرید و دانلود کتاب (pdf) در سایت فیدیبو امکان پذیر شده است. همچنین نسخه‌ی صوتی کتاب نیز در بازار کتاب یافت می‌شود.

در بخش‌هایی از کتاب مغلطه می‌خوانیم

حرف نزن!     فرض کنید به هسرتان می‌گویید که پرورش لامای یارانه‌ای دردهای اقتصادی دوون را درمان می‌کند، و او به شما می‌گوید که شما چیزی در این‌باره نمی‌فهمید. واضح است که او در زمینه منطق (و همچنین سایر زمینه‌ها) مرتکب اشتباه بزرگی شده است. چون اگر حتی اگر شما سر رشته‌ای در این زمینه نداشته باشید، باز هم ممکن است لامای یارانه‌ای دقیقا همان چیزی باشد که دوون به آن نیاز دارد. این دو گزاره (نادانی شما و مقرون به صرفه بودن لامای یارانه‌ای) مخالف هم نیست. همسر شما در بحث برنده نشده است؛ او نادرستی نظر شما را ثابت نکرده است.

ولی از یک جنبه دیگر احتمالا در این برنده شده است. در صورتی که شما علاقه‌ای واقعا استثنایی به اصلاحات ارضی کشاورزی در غرب کشور نداشته باشید، حرف او احتمالا شما را از بحث اصلی منحرف می‌کند و به موضوعات دیگری می‌کشاند. در واقع اگر طبعی لطیف داشته باشید کلا سکوت خواهید کرد. انسان بی‌شعوری، با منحرف کردن شما از موضوع و خفه کردنتان، در بحث برنده شده است.

البته شما خوانندگان محترم هرگز با چنین ازدواج نمی‌کنید و حتی با این قسم آدم‌ها دمخور هم نمی‌شوید. ولی احتمالا با چنین اشاراتی، که بدون این‌که ثابت کنند نظرتان غلط است فقط باعث شده‌اند سکوت کنید، روبرو شده‌اید. و دقیقا چون دوستان و اعضای خانواده شما و همچنین نمایندگان سیاسی‌تان افرادی محترم و نحصیل‌کرده‌اند این اشارات خشونت آشکاری کمتری دارند و از این رو با یک ردیه صحیح اشتباه گرفته می‌شوند. من در این فصل به سه نوع اهانت اشاره می‌کنم که معمولا در قالب ردیه بیان می‌شوند. این اشارات کمی بهتر از این هستند که همسرتان را نفهم خطاب کنید، ولی منطقشان همان است که بود.