کتاب هایدگر نشر انتشارات علمی و فرهنگی

چنین می‌انگارم که هر کس هوای خواندن این کتاب را دارد دست‌کم با برخی از آثار فلسفی هایدگر آشناست و حتی چه بسا دست به خواندن برخی آثارش هم زده باشد. گذشته از این، فرض خواهم کرد اینچنین شخصی در خوانش آثار هایدگر یا حتی در دورنمای این کار دچار دلهره، وحشت و سردرگمی فزاینده شده است. نوشته‌های هایدگر بی‌گمان چالش‌برانگیزند؛ به واقع اصطلاح به‌کاربرده‌شده در عنوان این کتاب، یعنی «سرگشته»، به طور خاص درخور حال کسانی است که اولین بار با آثار هایدگر مواجه می‌شوند. با این حال، بر آنم که این اصطلاح به دلیل دیگر نیز مناسب به نظر می‌رسد، چرا که از منظرهای گوناگون هایدگر مشتاق آن است که نهالِ حیرت را در ذهن خواننده خود بنشاند. این مسئله گویای آن است که خواننده آثار هایدگر، به ویژه خواننده نوآموز، از پیش و در خود واجد چنین احساسی نیست. به بیان دیگر، دلواپسی هایدگر، مخصوصاً دلواپسی او در خصوص آمادگی ما برای فلسفه، این است که ما به حد کافی سرگشته نیستیم، این است که ما در عوض در احوال گوناگون خود را مغرور، بی‌اعتنا، غافل یا لایعقل می‌یابیم. مثلاً این گفته تا حدودی عجیب هایدگر را در نظر بگیرید: «برای یادگیری تفکر نخست باید بپذیریم هنوز آماده تفکر نیستیم» (WCT, p. 3). هدف از چنین بیانی برانگیختن تفکر بماهو است، و پیامِ نهفته در آن اشاره به این واقعیت است که ما به حد کافی برای اندیشیدن برانگیخته نشده‌ایم، و در واقع اشاره به این واقعیت که هنوز در موقعیتی نیستیم که عناصر لازم تفکر واقعی را بشناسیم. «تکلیف تفکر»، همان‌طور که هایدگر بعدها در زندگیِ خود فلسفه‌اش را به آن مربوط می‌کرد، ابتدا ایجاب می‌کند غرور خود را کنار بگذاریم، یعنی مشتاقانه بپذیریم هنوز معنای تفکر را نمی‌دانیم، و بنابراین مشتاق این باشیم که احساس سرگشتگی را در خود زنده و پایدار نگه داریم. رد و طرد چنین احساساتی، از میان برداشتن شتاب‌زده یا تصنعی آن‌ها از طریق اَشکالی از حواس‌پرتی (مانند سرگرمی‌ مصنوعی و سرسری گرفتن و بی هوش و حواسی و غیر آن) آغاز تفکر جدی فلسفی را به مخاطره می‌افکند؛ در واقع تفکر فلسفی اصلاً مجال بروز نمی‌یابد. بدین قرار، نزد هایدگر احساس سرگشتگی هر چه باشد دلیلی برای کنار گذاشتن نوشته‌های او نیست، بلکه بر عکس دقیقاً همان چیزی است که خواننده باید داشته باشد تا ارزش فلسفه او را درک کند.

تنبیهات هایدگر در خصوص تفکر به یکی از آثار نوشته‌‌شده او در دوره‌ای از فلسفه‌ورزی‌اش بازمی‌گردد که عموماً از آن با نام «هایدگر متأخر» یاد می‌کنند (ماهیت و دلالت این مرزبندی‌ها به زودی برای ما جا می‌افتد). هر چند رد پای این ایده را که فلسفه با سرگشتگی آغاز می‌شود می‌توان در سرتاسر نوشته‌های او یافت. هایدگر اثر تاریخ‌ساز خود یعنی هستی و زمان را، که متعلق به دوره اول کاری اوست و بخش اعظمی از کتاب ما به آن اختصاص یافته است، با دیباچه‌ای برگرفته از سوفیست افلاطون شروع می‌کند:

زیرا آشکارا شما همواره آگاه بوده اید بدانچه از استعمال «هستنده» مراد می کنید. هرچند ما، یعنی کسانی که گمان می‌کردیم لفظ هستنده را می‌فهمیم، اکنون دچار سرگشتگی و حیرت شده‌ایم.

-متن از مقدمه کتاب-