کتاب مدرنیته و جنگ جهانی اول در بوشهر نشر هامون نو

جنگ جهانی اول تقریباً از اواخر بهار سال 1333 هجری‌قمری / 1915 میلادی و مطابق با 1294شمسی در بوشهر آغاز شد. نقطۀ شروع این جنگ، حمله انگلیسی‌ها به‌کاروان واسموس در بندر ریگ و به‌دنبال آن دستگیری، بازداشت و تبعید چند تن آلمانی در بوشهر، از جمله یک زن، توسط مقامات کنسولگری بریتانیا در بوشهر و خلیج فارس و تبعید آنان به هندوستان بود؛ یک جرقه در انبار باروت! درباره جنگ جهانی اول در بوشهر، جنوب و کل کشور، در چند دهه اخیر، کم کتاب، رساله و مقاله نوشته و منتشر نشده است. شمار این کتاب‌ها چنان زیاد است که یک کتاب‌شناسی چند ده صفحه‌ای را شامل می‌شود. اما همۀ این کتاب‌ها و مطالعات، با وجود تنوع موضوع، مکان و دیدگاه، در یک چیز مشترک هستند و آن همانا غلبه دیدگاه «تاریخ سیاسی»، «تاریخ نظامی» و البته «تاریخ دیپلماسی جنگی» است. در مورد منابع داخلی، غالباً هم با دیدی حماسی و هیجانی! قصۀ پُرفراز و نشیب این جنگ در صد و چند سال اخیر، بارها روایت شده است، اما یکی از موضوعاتی که چند سالی است ذهن مرا به‌خود مشغول کرده، به اصطلاح مورخان «آثار رسانه‌ای و تصویری» و همچنین «تاریخ تکنولوژی مدرن» این جنگ در بوشهر می‌باشد. موضوع و پرسش این است: دها نفر کارمند اروپایی همراه با تعدادی از زنان و کودکان‌شان همراه با هزاران نفر نیروی نظامی انگلیسی، هندی، بلوچی، نپالی، تبتی و... در طول این جنگ در بوشهر حضور داشتند. از آن انبوه آدم، چه تعداد عکس، به‌یادگار مانده و آن عکس‌ها امروزه در کجا و چه خانواده‌ها، مرکز یا مراکزی نگهداری می‌شود؟ هنوز یک کار میدانی درباب عکس‌های بازمانده از جنگ جهانی اول در بوشهر انجام نشده است، اما با یک جستجوی نسبتاً عمیق در سایت‌های مختلف داخلی و خارجی در اینترنت، جستجوگر با ده‌ها عکس کم کیفیت و بعضاً و ندارتاً باکیفیت، مواجه می‌شود که غالب آن‌ها صرفاً عکس‌هایی بی‌هویت هستند و بدون شناسنامه! ده‌ها عکس از افسران انگلیسی، سربازان هندی و بلوچ، سربازان و افسران ایرانی و اماکن مختلف قابل دستیابی و مشاهده هستند، که بیننده و جستجوگر به‌دلیل گذشت یک قرن و پاک شدن حافظۀ تاریخی، هیچ‌کدام را نمی‌شناسد و حتی نمی‌تواند با اطمینان بگوید عکس‌ها حتماً در بوشهر گرفته شده‌اند! این خلاء مطالعاتی تنها در باب عکس‌های جنگی و تکنولوژی مصداق ندارد، بلکه ده‌ها مورد دیگر نیز هستند که حتی به‌عنوان «طرح سوژه مطالعاتی» نیز توسط محققان و مورخان ایرانی و حتی غیرایرانی و خارجی، مورد بحث و بررسی قرار نگرفته و همچنان دست نخورده باقی مانده‌اند.