کتاب مقایسه منطقه‌ گرایی‌ ها جلد 5 نشر انتشارات مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه

منطور ما از منطقه‌گرایی امنیتی تلاش‌هایی است که دولت‌ها و سایر بازیگران در یک ناحیۀ جغرافیایی خاص ـ منطقۀ در حال تکوین ـ برای تبدیل یک همتافت امنیتیِ دارای مناسبات ستیزپرور بین‌دولتی و درون‌کشوری، به یک همبود امنیتیِ دارای مناسبات خارجی همیارانه و صلح و آرامش داخلی به عمل می‌آورند. کشورهای شمال اروپا بهترین نمونۀ یک همبود امنیتی است و اتحادیۀ اروپا هم در آغاز با در نظر داشتن همین هدف خاص پایه‌ریزی شد. این اتحادیه تا اندازۀ زیادی کامیاب شده است ولی نباید هیچ چیز را مسلّم انگاشت. به یقین، چالش‌های امنیتی که در حال حاضر فراروی اتحادیۀ اروپا قرار دارد قابل مقایسه با پروژۀ اولیۀ جامعۀ اروپای شش عضوی نیست که از نظر امنیت اساساً قصد ثبات بخشیدن به روابط آلمان و فرانسه را داشت.

برعکس، در مناطق پیرامونی با فقدان آشکار همکاری ایجابی روبه‌رو هستیم که می‌تواند شالوده‌ساز یک همبود امنیت منطقه‌ای باشد. وضعیت عادی، وجود همتافت امنیتی تنش‌آلودی است که مستعد هر دو نوع ستیز بین‌دولتی و درون‌کشوری است. امروزه ستیزهای درون‌کشوری دست بالا را دارند و بازیگران خارجی را زیر فشار می‌گذارند تا در این «دولت‌های درمانده» مداخله کنند که خطر تبدیل شدن به بحران‌های امنیتی منطقه‌ای را پیش می‌آورد. منطقه‌ای یا برون‌منطقه‌ای بودن چنین مداخله‌ای معیار مهمی است که می‌توان براساس آن، سطح منطقه بودن را ارزیابی کرد. افزایش منطقه بودن یک همتافت امنیت منطقه‌ای، در سیمای نیاز فزاینده به دیپلماسی پیشگیرانه یا مداخله در سطح منطقه به جای نوع برون‌منطقه‌ای (چندجانبه یا بس‌جانبه) یا درون‌منطقه‌ای (یک‌جانبه یا دوجانبه) آن نمود می‌یابد. به یقین، اگر با یک همبود امنیت بلوغ یافته سروکار داریم باید مسئلۀ مداخلۀ خارجی بروز نکند زیرا چنین همبودی بالاترین سطح منطقه بودن را در بٌعد امنیت داراست.

منطقه‌گرایی‌نو تلویحاً حکایت از امکان شکل‌گیری یک منطقه با هویت و توانایی جداگانه‌ای به عنوان یک بازیگر دارد. منطقه‌گرایی نو با ایفای نقش دولت ملی قدیمی تعارضی ندارد که برای برخی اهداف می‌تواند سطح مناسبی به منظور تصمیم‌گیری باشد. اما در برخی موارد، دولت ملی غالباً جلوی راه‌حل‌های بخردانه را می‌گیرد حال آن که سطح منطقه‌ای راه‌های تازه‌ای را برای حل‌وفصل ستیزهایی در اختیار می‌گذارد که در پیکربندی‌های تاریخی دولت نهادینه شده‌اند. زیر چتر چندجانبه‌گرایی، بازیگر منطقه‌ای می‌تواند با خطر کمتری از حیث برانگیختن دشمن‌های دوجانبه در ستیزهای درون‌کشوری که خطر لطمه زدن به کل منطقه را دارند مداخله کند.

-متن از کتاب-