کتاب داها نشر افق

نقد و بررسی کتاب داها

داها اثر هاکان گوندای نویسنده ترک، در میان انبوه رمان‌هایی که هر ساله روانه بازار می‌شوند، اثری شگفت انگیز است. در میان این رمان‌ها، گاه آثاری به چشم می‌آیند که با ژرف‌اندیشی و جسارت کم‌نظیر، پرده از تاریکی‌ها و تناقضات وجود انسان برمی‌دارند و خواننده را به سفری پرمخاطره به اعماق روان آدمی رهنمون می‌شوند. داها یکی از این دست آثار است که از بدو انتشار در سال ۲۰۱۳، توجه منتقدان و مخاطبان را در سراسر جهان به خود جلب کرد. داستان در ساحل دریای اژه و در دل خانواده‌ای آشفته و ازهم‌گسیخته روایت می‌شود. غازا شخصیت اصلی داستان، پسری نوجوان است که از سنین پایین در کنار پدر قاچاقچی خود به عبور دادن پناهجویان از طریق دریا به یونان مشغول است. . غازا تمام تلخی‌ها را می‌دید و نمی‌توانست چیزی بگوید. در بخش‌هایی از داستان، مهربانی و معصومیت کودکانه‌اش، تبدیل به نقطه‌ی امنی می‌شد که مهاجران را تسلی می‌بخشید. او برای آوارگان غذا می‌آورد و حواسش را به دغدغه‌های آن‌ها می‌داد. به آن‌ها گوش می‌سپرد و برای زندگی ازدست‌رفته‌شان غمگین می‌شد. مهاجران که از فقر و جنگ و بی‌پناهی می‌گریختند، هر کدام سرنوشت تلخ خود را داشتند. غازا گاه آن‌ سرنوشت‌های عجیب و اندوه‌بار را می‌شنید و در تضاد با جهان معصومانه‌ی کودکانه‌اش، بیشتر از قبل در خود فرو می‌رفت و باورهایش تغییر می‌کردند. گوندای با ظرافت و مهارت، خواننده را به درون ذهن آشفته و پریشان غازا می‌برد و ماجراهای هولناک و تکان‌دهنده‌ای را از زبان او روایت می‌کند که تصویری بی‌رحمانه اما واقعی از بحران پناهجویان، فقر، خشونت و فساد در خاورمیانه ارائه می‌دهد. اگر شما هم به خواندن داستان و رمان خارجی علاقه دارید حتما به دسته‌بندی داستان و رمان خارجی فیدیبو سر بزنید.

هاکان گوندای، نویسنده‌ای جسور و بی‌باک در دنیای ادبیات

هاکان گوندای متولد سال ۱۹۷۶ در جزیره رودس است. او  معروف‌ترین نویسنده‌ی نسل جدید ترکیه است. به سبب شغل پدرش که دیپلمات بود، نوجوانی و جوانی‌اش را در بلژیک و چند کشور دیگر اروپایی گذراند و از این‌رو با زبان‌های اروپایی، به‌ویژه فرانسه، آشنایی کامل دارد. او در آنکارا ادبیات خواند و تحصیلاتش را در رشته‌ی مطالعات سیاسی در دانشگاه‌های بروکسل و آنکارا ادامه داد. گوندای در ادبیات تحت‌تأثیر دنیای لویی فردینان سلین، نویسنده‌ی بزرگ و متفاوت فرانسه، و رمان یگانه‌اش سفر به انتهای شب است. همانند سلین، گوندای در آثارش سعی می‌کند، با تکیه بر زبان کوچه، به زبانی ساده و صیقل‌خورده برسد، با خشونت خاص زبان کوچه و اصطلاح‌های نامتعارفش. از طرف دیگر، باز مثل سلین، به‌جای بنا کردن داستانش روی پیرنگ داستانی، تلاش می‌کند موقعیت‌هایی بسازد که تکه‌تکه در کنار هم دنیای اثر و فضای آن را می‌سازند. از این‌رو، فضاسازی مناسب و توصیف دقیق برای او اهمیت بیشتری دارد تا خط‌سیر منطقی و پیش‌بینی‌پذیر روایت. این رویکردِ سلین‌وار به ادبیاتْ آثاری را به دست می‌دهد که قرار است روی احساس مخاطب تأثیر بگذارند، نه روی منطق او. در‌نهایت خواننده، با برقراری ارتباط حسی با دنیایی خالی از هر زیبایی پیش‌ساخته و سطحی ادبی و با حضور خود، رمان را کامل می‌کند. پس اگر دنبال اثری سرگرم‌کننده هستید، آثار گوندای انتخاب خوبی نیستند. لذت بردن از آثار او، مثل هر اثر ناب هنری، با رنج همراه است. او به خاطر رمان‌های جسورانه و بی‌باک خود در ژانرهای مختلف، به شهرت جهانی رسیده است. آثار او به دلیل پرداختن به موضوعات چالش‌برانگیز و تابو، لحن تند و گزنده و روایت‌های غیرخطی، مورد تحسین منتقدان و مخاطبان قرار گرفته‌اند. گوندای با جسارت و بی‌باکی به مسائل روز جامعه می‌پردازد و مرزهای داستان‌گویی را جابجا می‌کند. آثار او به دلیل صراحت و صداقت، خواننده را به چالش می‌کشند و او را به تأمل در مورد دنیای اطراف خود وا می‌دارند.

چرا کتاب داها را بخوانیم

رمان داها در وهله اول، رمانی درباره قاچاق انسان و سرنوشت غم‌انگیز پناهجویانی است که در جستجوی زندگی بهتر، جان خود را به خطر می‌اندازند. گوندای با لحنی تند و گزنده، پرده از قساوت‌ها و بی‌رحمی‌هایی برمی‌دارد که در این مسیر بر پناهجویان روا می‌شود و خواننده را با واقعیتی تلخ و گزنده از دنیای زیرزمینی قاچاق انسان مواجه می‌کند. داستان داها فراتر از روایتی صرف از قاچاق انسان و بحران پناهجویان است. گوندای در این اثر، به کاوش در مفاهیم عمیق فلسفی مانند خیر و شر، مرگ و زندگی، آزادی و عدالت می‌پردازد و خواننده را به چالش می‌کشد تا در مورد باورها و ارزش‌های خود تأمل کند. شخصیت‌های داستان، هر یک به نوعی با این مفاهیم دست به گریبان هستند. غازا که در معرض خشونت و بی‌رحمی بی‌حد و حصر قرار گرفته، به تدریج مرز میان خیر و شر را از دست می‌دهد و به موجودی تبدیل می‌شود که برای بقا، دست به هر جنایتی می‌زند. پدر غازا که خود قربانی فقر و ناامیدی است، برای رهایی از این شرایط، به قاچاق انسان روی می‌آورد و در این مسیر، جان انسان‌های بی‌گناه را به خطر می‌اندازد. گوندای در نگارش داها از زبانی ساده و روان اما در عین حال رسا و تاثیرگذار استفاده می‌کند. لحن تند و گزنده او در توصیف خشونت‌ها و بی‌رحمی‌ها، خواننده را درگیر داستان می‌کند و او را تا انتهای رمان با خود همراه می‌سازد. استفاده از جملات کوتاه و بریده بریده، به خوبی آشفتگی و پریشانی ذهنی غازا را به تصویر می‌کشد و خواننده را در دنیای درهم و برهم او غوطه‌ور می‌کند. توصیفات گوندای از محیط و فضا نیز بسیار دقیق و زنده هستند و به القای حس و حال داستان کمک می‌کنند. داها بدون شک، اثری تکان‌دهنده و تأثیرگذار است که تا مدت‌ها پس از خواندن، در ذهن خواننده باقی می‌ماند.

در بخشی از کتاب داها می‌خوانیم

اگر پدرم قاتل نبود، من به دنیا نمی‌آمدم....

«دو سال قبل از اینکه تو به دنیا بیای... هیچ‌وقت یادم نمی‌ره. یه قایقی بود به نام سوینگ... مال یه پدرسگی به اسم رحیم بود... به‌هر‌حال، جنس‌ها رو بار زدیم... کمِ کم چهل تا کلّه. یکی‌شون بدجور مریض بود. باید می‌دیدی چه‌جوری سرفه می‌کرد. یارو تموم کرده بود. خدا می‌دونه چند سالش بود، شاید هفتاد، شاید هم هشتاد....»

اگر پدرم قاتل نبود، من هم در کار نبودم....

«حتی به خودم گفتم آخه به چه دردت می‌خوره... فرار، مهاجرت، بری که چی بشه؟ چرا واسه مردن این‌قدر به خودت زحمت می‌دی؟ بگذریم... بعدش رحیم گفت تو هم بیا، برگشتنی یه‌کم گپ می‌زنیم. من هم اون‌وقت‌ها بیکار بودم و هنوز کامیون نخریده بودم....»

اگر پدرم قاتل نبود، مادرم وقتِ پس انداختن من نمی‌مُرد....

«بعضی وقت‌ها به اون‌هایی که می‌رن واسه قاچاق دستی می‌رسونم... هم کار رو یاد می‌گیرم و هم شندرغاز پول درمی‌آرم... گفتم: خب بابا، فهمیدیم. سوار شدم و راه افتادم... حوالی سقز بودیم که طوفان شد. سوینگ هم که اصلاً حال نداشت خودش رو تکون بده. تا به خودمون بیایم، دیدم که افتادیم تو آب....»

اگر پدرم قاتل نبود، هرگز نُه‌ساله نمی‌شدم و با او سر یک سفره نمی‌نشستم....

پیشنهادهایی برای دوستداران کتاب داها

اگر شما هم به خواندن رمان و داستان‌های خارجی علاقه دارید پیشنهاد می‌کنیم حتما کتاب‌های زیر را که در فیدیبو در دسترس هستند، مطالعه کنید.

خرمگس نویسنده اتل لیلیان وینیچ انتشارات مجید

کوری نویسنده ژوزه ساراماگو انتشارات مجید

بیوه ها نویسنده آریل دورفمن انتشارات ماهی