کتاب نگرش ها و جهت گیری های سیاسی اقتصادی دانشجویان جلد 4 نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی

در جلد چهارم، «نگرش‌ها و جهت‌گیری‌های سیاسی- اقتصادی» دانشجویان تحلیل شده است. در این مجلد، ابتدا نگرش‌‌‌های سیاسی و تغییرات آن، سپس رفتار سیاسی و درنهایت، منابع کسب خبر و نوع مصرف رسانه‌ای دانشجویان تشریح شده است. در قسمت بعد نگرش‌های اقتصادی مطرح شده است، به ‌این ‌ترتیب که ابتدا موضوع اشتغال و جهت‌یابی‌های اقتصادی دانشجویان، بعدازآن گرایش به مهاجرت به خارج از کشور و در خاتمه رابطۀ پایگاه اقتصادی- اجتماعی با نگرش و رفتار دانشجویان تشریح شده است. در این مجلد، دکتر سیدحسین سراج‌زاده و دکتر علیرضا کریمی عهده‌دار تحلیل نگرش‌‌‌های سیاسی دانشجویان بوده‌اند. در این مبحث گرایش دانشجویان به احزاب، گروه‌‌ها و جریان‌‌های مهم سیاسی، دیدگاه پاسخ‌گویان دربارۀ شکل و محتوای دولت، آزادی بیان، مدارای سیاسی و قانون‌‌گرایی، وفاداری به کشور و نظام سیاسی و وجوهی از سیاست خارجی کشور بررسی شده است. همچنین تفاوت دیدگاه دانشجویان براساس متغیرهایی مانند شاخص دین‌داری و نابسامانی اجتماعی- فرهنگی تحلیل شده است. اطلاعات آنها نشان می‌دهد که دانشجویان دارای یک فرهنگ سیاسی محدود و منفعل نیستند. به نظر می‌رسد که فرهنگ سیاسی دانشجویان، با اجماع بر روی نگرش‌‌های خاص سیاسی، از فرهنگ سیاسی چندپاره، غیردینی و ایدئولوژیک فاصله گرفته و به سمت نگرش‌‌های مشخص و همگن و تفسیرهای دموکراتیک‌تر از دین در حال تغییر است. دکتر محمد فاضلی تحلیل‌های خود را بر رفتار سیاسی دانشجویان متمرکز کرده است. وی به این محدودیت اشاره دارد که در پیمایش سال‌های ۱۳۸۲ و ۱۳۹۴، بیش از رفتار، به سنجش نگرش‌های سیاسی دانشجویان توجه شده و به این دلیل در پرسشنامۀ تحقیق، اطلاعات کمتری دربارۀ رفتار سیاسی دانشجویان موجود است. بااین‌وجود، یافته‌های او حاکی از آن است که جامعۀ دانشجویی بیشتر دارای گرایش‌های اصلاح‌طلبانه است اما تعداد افراد دلسرد و ناامید از همۀ گروه‌های سیاسی نیز افزایش یافته است. نگرش‌های سیاسی دانشجویان غیررادیکال‌تر شده و درعوض، مطالبات آنها در عرصه اجتماعی شدت یافته است. انگیزۀ اعتراض سیاسی کاهش یافته و حتی نگرش به بخش‌های انتصابی و غیرانتخابی قدرت سیاسی- که پیش‌ازاین به‌شدت مورد اعتراض بود- معتدل‌تر شده اما کماکان ظرفیت مشارکت سیاسی از طریق انتخابات ثابت مانده است. باور به «جمهوری اسلامی»‌بودن نظام سیاسی ثابت باقی مانده اما نگرش به سیاست خارجی، از مواضع سنتی جمهوری اسلامی دورتر شده و با نگاه مثبت‌تر به غرب و آمریکا همراه شده است. دانشجویان به ضرورت صنعت هسته‌ای (که نمادی از استقلال‌خواهی و تقابل جمهوری اسلامی ایران با روایت‌های هژمونی‌طلب در عرصۀ بین‌المللی نیز است) اذعان دارند اما هزینه‌های تحریم‌ها و عواقب آنها را نیز زیاد برآورد می‌کنند. به‌طورکلی، فاصلۀ نگرش‌های سیاسی زنان و مردان کمتر شده است و مردان دانشجو نیز نگرش‌هایی کمتر انتقادی را از خود بروز می‌دهند. دکتر رضا صمیم مصرف رسانه‌ای دانشجویان و ارتباط آن را با ارزش‌ها و نگرش‌هایشان بررسی کرده و الزامات سیاست‌گذارانۀ آن را برشمرده است. یافته‌های او حاکی از آن است که میزان اعتماد به رسانۀ ملی (صداوسیما) کاهش یافته و میزان مطالعۀ روزنامه در مقایسه با گذشته کمتر شده و درعوض، میزان مراجعه به رسانه‌های فرامرزی، تلویزیون‌های ماهواره‌ای و شبکه‌های اجتماعی مجازی بیشتر شده است. درواقع، می‌توان گفت که گرایش به مصرف رسانه‌های غیررسمی افزایش یافته است. وی پیش‌بینی می‌کند که دیجیتالی‌شدن، مجازی‌‌شدن یا موبایلی‌‌شدن الگوی مصرف رسانه‌ای دانشجویان، به ایجاد فضایی عادلانه‌تر و متنوع‌تر در دسترسی به اطلاعات و اخبار و تحلیل منجر خواهد شد. دکتر حمزه نوذری نگرش‌های اقتصادی دانشجویان را براساس عواملی همچون اولویت افزایش بودجه، پیش‌بینی شرایط اقتصادی آینده، ریشۀ مشکلات اقتصادی، اهمیت پول، و اولویت توسعۀ اقتصادی بر توسعۀ سیاسی بررسی کرده است. اطلاعات وی بیانگر آن است که توقع دخالت دولت و نقش پراهمیت‌تر در توزیع منابع و فرصت‌ها و عمل بازتوزیع، سامان‌دهی و سیاست‌گذاری اقتصادی اصل اساسی است که همۀ دانشجویان با هر موقعیتی نسبت به آن اتفاق‌نظر دارند. دکتر زینب کاوه فیروز گرایش دانشجویان را به مهاجرت به خارج از کشور با هدف ادامۀ تحصیل و دستیابی به فرصت شغلی بررسی کرده است. ازنظر وی در هر دو مقطع تحقیق، ۴۰ الی ۴۵درصد دانشجویان مایل به ادامۀ تحصیل در خارج از کشور بوده‌اند. حدود یک‌سوم پاسخ‌گویان اذعان داشته‌اند که درصورتی‌که فرصت شغلی مناسب در خارج از کشور فراهم شود، فوراً کشور را ترک می‌کنند و بیش از ۵۰درصد پاسخ‌گویان موردبررسی در هر دو مقطع زمانی به‌طور مشروط مایل به مهاجرت بوده‌اند. در هر دو مقطع موردبررسی بین گرایش به مهاجرت به خارج از کشور و متغیرهای رضایت از زندگی، بیکاری، اعتقاد به وجود نابسامانی در جامعه، رضایت از نهادهای حکومتی و پیش‌بینی آیندۀ سیاسی ایران رابطۀ معنا‌دار وجود داشته است...