کتاب ماجراهای آلیس در سرزمین عجایب نشر انتشارات کتابسرای تندیس

کودکان برای خودشان دنیای عجیب و جذابی دارند و واقعیات را به شکل دیگری می‌بینند. دنیایی که در آن همه چیز اسرارآمیز است و اشیاء و حیوانات قابل حرف زدن یا پوشیدن لباس را دارند و کارهای مختلفی را انجام می‌دهند. این ذهنیت و تصور و جان‌بخشی به اشیاء به کودکان کمک می‌کند تا قوه تخیل خود را قدرتمند کنند و کم‌کم برای بزرگ شدن و پذیرفتن مسئولیت‌های اجتماعی در زندگی خود آماده شوند. کتاب آلیس در سرزمین عجایب لوئیس کارول به سفر آلیس به دنیایی عجیب و غریب اشاره می‌کند که مبداء این سفرش سوراخی در زمین است.

خلاصه‌ای از داستان آلیس در سرزمین عجایب لوئیس کارول

آلیس به همراه خواهرش زیر درختی نشسته است و برای او قصه می‌خواند. ناگهان خرگوش سفید و عجیبی را می‌بیند که ساعتی را نگهداشته است و با عجله به سمتی می‌دود، آلیس حدس می‌زند که این خرگوش اسرارآمیز است و می‌تواند با خودش گفت‌وگو کند، کنجکاوی او به کمکش می‌آید و تصمیم می‌گیرد به تعقیب خرگوش اسرارآمیز بپردازد. آخر چطور ممکن است که یک خرگوش جلیقه بپوشد، حرف بزند و به ساعت نگاه کند! از طرف دیگر هوای گرم جنگل و خسته شدن آلیس از نشستن بدون هیچ هدفی در زیر درخت او را کلافه کرده بود. خرگوش قصه خیلی زود به یک سوراخ رسید و داخل آن رفت. آلیس هم از او تبعیت کرد و وارد سوراخی تونل‌مانند شد و ناگهان احساس کرد که در مسیری سرپایینی دارد حرکت می‌کند، او در چاهی عمیق قرار گرفته بود. معلوم نیست که حرکت آرام آلیس در چاه به خاطر لباس‌هایش بود که مثل چتر نجات عمل می‌کردند یا به دلیل آن‌که خود چاه خاصیتی جادویی داشت. آلیس در ابتدا ترسیده بود که در یک چاه تاریک پایین می‌رود که گویی انتها ندارد اما به تدریج به ترسش غلبه کرد و نگاهش به دیواره‌های چاه افتاد. این دیواره‌ها پر از قاب عکس، ظرف، کتاب و چیزهای دیگر بودند. پس از پایان سفر در چاه او به تالاری عظیم می‌رسد و با خوردن یک نوشیدنی کوچک‌کننده به دنیایی اسرارآمیز با شخصیت‌هایی جالب راه پیدا می‌کند.

درون‌مایه آلیس در سرزمین عجایب، گذر از کودکی به بزرگسالی

لازم است توجه داشته باشید که کتاب آلیس در سرزمین عجایب لوئیس کارول در میانه قرن نوزدهم و در شرایطی نوشته شده است که کودکان تحت تعالیم تربیتی بسیار سخت و آهنینی قرار می‌گیرند و در برابر ضوابط و قواعد فراوانی احاطه شده‌اند که استقلال عمل و کنجکاوی‌شان را محدود می‌کند. کتاب آلیس در سرزمین عجایب یکی از داستان‌هایی است که این قواعد کهنه را به چالش می‌کشد و می‌گوید که لازم است تا کودکان بتوانند انسان‌هایی کنجکاو، جستجوگر ، خلاق و رویاپرداز باشند و باید بتوانند احساسات خودشان را بروز بدهند تا انسان‌هایی شادتر بشوند. پیام تعلیمی آلیس در سرزمین عجایب این است که رویاپردازی و تخلیه هیجانات به کودکان کمک می‌کند تا خودشان را شکوفا کنند.

یکی دیگر از نکات مهم این داستان در آن‌جاست که آلیس با خوردن مواد غذایی مختلف در طول داستان بزرگ یا کوچک می‌شود در واقع  او برای انجام کارهای مختلف بزرگ یا کوچک می‌شود و در این‌جاست که زاویه دید آلیس به دنیا تغییر پیدا می‌کند.  آلیس به دنیایی پر از آشفتگی و پیچیدگی راه پیدا می‌کند و می‌تواند در ان‌جا برای دستیابی به آرزوهایی که دست ‌نیافتنی هستند تلاش کند. ولی باید بدانیم که آلیس در همین دنیا هم با خطر  و تهدیدهای گوناگون مواجه است و حتی کارش به محاکمه نیز می‌کشد. نویسنده در این بخش دارد این پیام را انتقال می‌دهد که دنیای بزرگسالان، به دنیایی پر از تهدید و چالش برای کودکان تبدیل شده است و برای رفع این چالش‌ها باید کاری کرد. دنیای زیرزمین شاید دنیایی اسرارآمیز و در نگاه اول خیالی باشد. ولی بی‌شباهت به دنیای واقعی ما نیست. دنیایی پر از آشوب و آشفتی و دنیایی که در آن قواعد به راحتی تغییر می‌کنند و کسانی بیش از همه از آن ضربه می‌بینند که کوچک‌تر و ضعیف‌ترند، یعنی کودکان و نوجوانان.

درباره لوئیس کارول، ریاضی‌دانی که داستان‌نویس شد

چارلز لاتویج دادسون، خالق داستان آلیس در سرزمین عجایب ( alice in wonderland) در 27 ژانویه سال 1832 در دیرزبری انگلستان دیده به جهان گشود. او را یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان در حوزه ادبیات کودک به شمار می‌آورند.  چارلز آثارش را با نام مستعار لوئیس کارول می‌نوشت.

چارلز به خانواده‌ای متمول و ثروتمند تعلق داشت و خانواده‌اش از اشراف سیاسی و مذهبی زمان خود بودند. به همین دلیل او از دوران کودکی این امکان را پیدا کرد که زیر نظر بهترین معلمان درس بخواند. با این حال او کودکی سختی را پشت سر گذراند زیرا خیلی زود تب شدیدی کرد و  از یک گوش ناشنوا شد. علاوه بر این  او لکنت زبان نیز داشت و لکنتش تا آخر عمر او را همراهی  می‌کرد. اما این مشکلات مانع از  شکوفایی نبوغ و استعدادهای چارلز نشدند. هنگامی که چارلز 23 ساله بود به عنوان استاد در دانشگاه آکسفورد در رشته ریاضی پذیرفته شد و به عنوان معلم کارش را شروع کرد و تا 25 سال پس از آن در آکسفورد باقی ماند. جالب است بدانید که او به خاطر خانواده مذهبی خود تعلیمات کشیشی نیز داشت.

چارلز به دلیل باورهای مذهبی خود به سلامت جامعه و رشد فکری کودکان اهمیت بالایی می‌داد و می‌دانست که در عصر صنعتی شدن، کودکان تحت فشار بیشتری قرار می‌گیرند. آن‌ها مجبور هستند که در محیط‌های شلوغ و در ساعاتی طولانی کار کنند. به همین دلیل کتاب‌هایی را برای کودکان و نوجوانان نوشت تا بتواند آن‌ها را خوشحال نگهدارد. علاوه بر این کتاب‌های او جنبه تعلیمی برای والدین نیز داشتند. از اثار این نوسنده می‌توان به کتاب‌های آن سوی آینه، شکار جانور شگفت‌انگیز، بازی منطق و اقلیدس و رقبای مدرن خویش اشاره کرد.

نهایتا این ریاضی دان دغدغه مند در 14 ژانویه 1898 در حالی‌که  65 سال داشت در اثر ابتلا به بیماری ذات‌الریه در گیلفورد واقعا در جنوب شرق انگلستان درگذشت. ولی نامش در دنیای کودکان جاودانه شد.

عصر ویکتوریایی و کتاب آلیس در سرزمین عجایب

لازم است بدانید که این نویسنده توانمند به عصر ویکتوریایی تعلق دارد. این دوره یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخی اروپا و جهان غرب به شمار می‌آید اول آن‌که جهش و شکوفایی عظیمی در ادبیات، فرهنگ و علوم طبیعی در این دوران رخ می‌دهد و در مرحله بعد جوامع غربی دستخوش تغییرات فراوانی می‌شوند و طبقات اجتماعی جدیدی شکل می‌گیرند که خواهان مشارکت بیشتر در قدرت هستند. در عصر ویکتوریایی، انگلستان گام‌های بیشتری برای صنعتی شدن و مدرنیزسیون برمی‌دارد و به همین ترتیب در ساخت سیاسی نیز نیروهای ازادی‌خواه قدرت بیشتری می‌گیرند و حرکت انگلستان به سوی دموکراسی شدت بیشتری پیدا می‌کند. بسیاری از قوانین ممنوعیت کار برای کودکان، توقف برده‌داری و اعطای حق رای به افراد بیشتر در این دوره صورت می‌گیرند. علاوه بر این در عهد ویکتوریایی ما شاهد شکل‌گیری شرکت‌های نفتی و کمپانی‌های بین‌المللی هستیم. بنابراین لازم است که به کتاب آلیس در سرزمین عجایب لوئیس کارول در بستر اجتماعی و فرهنگی زمان خود نگاه کنیم.

سبک نوشتاری آلیس در سرزمین عجایب

کتاب آلیس در سرزمین عجایب لوئیس کارول دارای خیال‌پردازی‌های بسیاری است و آن را می‌توانیم به عنوان یک اثر مربوط به ادبیات فانتزی قرار دهیم. در ادبیات فانتزی جادو یا عناصر فراطبیعی زمینه ظهور و بروز حوادث عجیبی می‌شوند و داستان بر محور همان رویدادها پیش می‌رود. این داستان لحن و زبانی بسیار ساده و قابل فهم دارد و در عین حال با خواندن آن از ظرافت‌های ادبی و بازی‌های ذهنی‌ای که نویسنده خلقش کرده است، لذت می‌بریم. 

آفرینش خود این داستان نیز حکایت جالبی دارد، نویسنده این حکایت را در ابتدا به صورت فی‌البداهه برای دختران کوچکی که به خواهران لیدل شناخته می‌شوند، تعریف می‌کند و  پس از آن، داستان را به یکی از آن سه خواهر یعنی آلیس تقدیم می‌کند. این اثر در سال 1865 منتشر شده است.

از این کتاب به دلیل اهمیت بالای خود فیلم ها و انیمیشن‌های مختلفی نیز ساخته شده است که در این میان می‌توان به فیلمی به همین نام به کارگردانی تیم برتون اشاره کرد.

درباره ترجمه کتاب آلیس در سرزمین عجایب

آلیس در سرزمین عجایب را می‌توان یکی از محبوب‌ترین داستان‌های ادبیات کودک به شمار آورد که ترجمه آن به زبان‌های مختلفی وجود دارد. این کتاب به دلیل اهمیت بالای خود از سوی مترجمان گوناگونی در زمان‌های مختلف  به فارسی ترجمه شد. . کتابی را که در پیش رو دارید محمد علی میرباقری توسط نشر کتابسرای تندیس به فارسی برگردانده است.

در بخشی از کتاب آلیس در سرزمین عجایب لوئیس کارول می‌خوانیم:

کرم ابریشم و آلیس برای مدتی درسکوت به یکدیگر نگاه کردند. بالاخره کرم ابریشم شیلنگ قلیان را از دهانش بیرون آورد و با صدایی بی رمق و خواب آلود رو به آلیس گفت:«تو کی هستی؟»

برای یک گفتگو شروع دلگرم کننده ای نبود. آلیس با کمی احتیاط جواب داد:« راستش... الآن درست نمی دانم آه.. اما این را می دانم که وقتی امروز صبح بیدار شدم کی بودم. اما فکر می کنم از آن موقع تا حالا چند با عوض شدم.»

کرم ابریشم جدی پرسید:«منظورت چیست؟ حرف خودت را توضیح بده!»

آلیس گفت:«متأسفم آقا. نمی توانم حرف خودم را توضیح بدهم؛ چون من خودم نیستم. متوجه اید که.»

کرم ابریشم گفت:«متوجه نیستم.»

آلیس خیلی موْدب جواب داد:«متأًسفم. نمی توانم روشن تر بگویم؛ چون خودم هم سر درنمی آورم. اینکه دریک روز
چند بار اندازه ی آدم عوض شود. حسابی گیج کننده است.»

کرم ابریشم گفت:«نیست!»

آلیس گفت:«خب. شاید تا حالا برای شما این طور نبوده. اما وقتی رفتید توی پیله. که یک روز می روید. و بعد پروانه
شدید, فکر کنم احساس عجیبی پیدا می کنید. مگر نه؟»

کرم ابریشم گفتم:«ابد»

آلیس گفت:«خب. شاید احساسات شما فرق می کند. تمام چیزی که می دانم این است که به نظر من خیلی عجیب است.»

کرم ابریشم با لحن تحقیرآمیزی گفت:«تو! تو کی هستی؟»

به این ترتیب برگشتند سرخانه ی اول. آلیس از اینکه کرم ابریشم این قدر کوتاه حرف می زد کمی دلخور شد. پس خودش را بالا کشید و خیلی جدی گفت:«فکر می کنم اول خودت باید بگویی کی هستی!»

کرم ابریشم گفت:«چرا؟»

این یک سوّال گیچ کننده دیگر بود و چون دلیل خوبی به ذهن آلیس نرسید. و همچنین به نظر می آمد اخلاق کرم ابریشم اصلاً سر جایش نیست. راهش را کشید و رفت.

کرم ابریشم صدایش زد: «برگرد! چیز مهمی برای گفتن دارم!»