کتاب شب های روشن نشر سفیدسار

اگر این گفته‌ی نیکول برُنِز را بپذیریم که «تاریخ سینما، تاریخ بی‌عدالتی است»، ناگزیر در این نظم نابرابر که «تاریخ سینما» نام گرفته، به فیلم‌هایی برخواهیم خورد که از چرخه‌ی رسمی توزیع و تماشا و نقد و نظر کنار مانده‌اند، اما در گوشه‌های غیررسمی‌تر، در ذهن دوست‌داران سینما و هواداران جدی‌شان، برای خود جایی دست‌وپا کرده‌اند. شب‌های روشن، در مقیاسی کوچک و در چهارچوب تاریخ سینمای ایران، دارای چنین جایگاهی است. علاوه بر این جایگاه، آن‌چه وسوسه‌ی تدوین چنین کتابی را قوت می‌بخشید، دل‌بستگی شخصی گردآورندگان به فیلم بود. اما مسأله فقط این‌ها نبود؛ این هم بود که در هر حال، بخشی از وظیفه‌ی ذاتی نقد و ناقد، علاوه بر برداشت کلاسیک «تشخیص سره از ناسره»، دوباره به صحنه آوردن و نور ‌تاباندن بر آثار قدر‌نادیده و پنهان‌مانده در غبار زمان است. راه منطقی اقناع این علاقه و الزامِ هم‌زمان، پرونده‌ای جمع‌و‌جور در یکی از مجلات سینمایی بود؛ نوعی یادبود و بزرگ‌داشت برای فیلمی تک‌افتاده، که ضمنا دوستش هم می‌داشتیم. اما این اتفاق پیش‌تر یک بار، در قالب پرونده‌ی مفصل مجله‌ی صنعت سینما، رخ داده بود. پس به راهی پر‌دردسر‌، اما ماندگار‌تر فکر کردیم: گرد‌آوری کتابی درباره‌ی شب‌های روشن. بنا‌براین، چون مثل مردِ فیلم خیال‌باف بودیم و مثل زنِ فیلم امیدوار، تلاش‌مان را آغاز کردیم. و البته، از بخت خوش فیلم یا ما، این تصمیم با دهمین سال اکران آن و نمایش مجددش در چند سینما هم‌زمان شد. اغلب مصاحبه‌ها در تابستان و پاییز ۱۳۹۲ انجام شد، اما کار گرد‌آوری و ویرایش مطالبِ مربوط به زمان اکران فیلم و نیز نوشته شدن نقد‌های جدید، تا بهار سال بعد به طول انجامید. پس از آن و با تاخیری طولانی‌مدت، کتاب یک بار تا آستانه‌ی چاپ رفت، اما ناکام برگشت. آن‌چه در این میان رخ داد، پی بردن به مناسبات نا‌نوشته‌ی عرصه‌ی نقد فیلم و نشر کتاب در ایران، و البته حد و حدود خیال‌بافی و خوش‌خیالی خودمان بود. و نیز، از پی این‌همه، ناامیدی و دل‌زدگی گاه و بی‌گاهی که برای هیچ‌ یک از ما تازگی نداشت. اما چون مجبور بودیم امیدوار بمانیم و باور کنیم که «انتظار، خود‌ِ عشق است»، از پا ننشستیم و کار را ادامه دادیم، و بی‌اعتنا به نا‌مهربانی‌ها و دل‌خوش به دوستی‌ها، آن‌چه را می‌خوانید، به سر‌انجام رساندیم. شیوه‌ی فصل‌بندی فعلی، هم با نگاهی به نمونه‌های موجود و هم با توجه ساختار خود کتاب شکل گرفت: فصل نخست، یادداشت‌ها و نقد‌ها، که ترکیبی از مطالب گرد‌آوری‌شده و اختصاصی، و باز‌تابنده‌ی نگاه‌های مختلف و متضاد (موافق و مخالف) به فیلم است. فصل دوم، مصاحبه‌هایی که تکمیل‌کننده‌ی پازل ذهنی خواننده درباره‌ی فیلم‌اند. فصل سوم، فیلم‌نامه، که نسخه‌ی مکتوب فیلم است و خواندنش، برای آن‌ها که مشتاق‌ِ دانستن تفاوت‌های میان فیلم‌نامه و محصول نهایی هستند، جذاب خواهد بود. و فصل چهارم، اطلاعات و عکس‌های فیلم، که بسیاری از آن‌ها تا به حال منتشر نشده‌اند و دیدن‌شان، برای دوست‌داران فیلم، در حکم تجدید دیدار با لحظه‌هایی از فیلم محبوب‌شان است.