معرفی، خرید و دانلود کتاب گذری بر جرایم علیه امنیت و نظم اقتصادی و اجتماعی کشور

ریشه و مبنای جرم محاربه، در آیۀ ۳۳ سورۀ مبارکه مائده مقرر شده است. غالب حقوق­دانان درصدد تفسیر و برداشت­های شخصی بر آمده و می­گفتند که بین دو واژه محارب و مفسدفی­الارض به اصطلاحاً عموم و خصوص مطلق وجود دارد، یعنی در هر موردی که محارب صادق باشد به طور قطع و یقین می­توان گفت که مفسدفی­الارض نیز صادق است، ولی عکس آن صحیح نیست و هرکس که مفسدفی­الارض باشد، ضرورتاً محارب بر او صدق نخواهد کرد. ظاهر آیه، تفسیر توضیحی است و اغلب مفسران هم حمل بر آن کرده­اند و معتقدند که کیفر محاربه و افسادفی­الارض یک عنوان است و نه دو عنوان. بنابراین، حکم آیه ۳۳ از سورۀ مائده در باب محاربه دو جز دارد: محاربه و افساد فی­الارض یعنی عنوان جرم محاربه بر وجود افساد داریم و نه محاربه به تنهایی و چنان­چه هر یک از دو علامت محاربه و افساد حاصل نشود، موضوع حکم آیه مذکور تحقق نیافته است. پس جرم محاربه، عبارت است از هر نوع فسادی که در زمین ایجاد شود؛ یعنی اخلال در امنیت عمومی جامعه با ایجاد ترس و هراس که عادتاً جز با به­کارگیری سلاح و تهدید میسر نمی­شود. به این ترتیب، عنوان محاربه و افساد فی­الارض شامل جرائمی است که غالباً علیه امنیت جامعه بوده و جرائمی نظیر سارق مسلح و قطاع­الطریق قیام مسلحانه و طرح براندازی حکومت اسلامی و نامزد پست مهم کودتا شدن به عنوان جرائم در حکم محاربه و مفسد فی­الارض در قانون مجازات پیش­بینی گردیده است. جرم محاربه، جرمی حدی است که بر گرفته از فقه اسلامی بوده و دارای حقیقتی شرعیه می­باشد. محارب، اسم فاعل از باب مفاعله و ریشه آن حرب است. حرب، در لغت به معنای جنگیدن و پیکار کردن می­باشد و محارب به معنای جنگجو و پیکارگر است. صاحب جواهر(ره) در تعریف محارب و مشخصه آن می­نویسد: «هر کسی که سلاح خود را برای ترساندن مردم بیرون آورد و یا آن را با خود حمل کند، محارب محسوب می­شود». امام خمینی(ره) در کتاب تحریرالوسیله می­فرمایند: «محارب، هر آن کسی است که شمشیرش را برهنه می­کند یا آن را تجهیز می­نماید تا مردم را بترساند و می­خواهد در زمین افساد نماید، در خشکی باشد یا در دریا، در شهر باشد یا در غیر آن، شب باشد یا روز و در صورت تحقق آن­چه ذکر شد، شرط نیست که از اهل ریبه باشد و مرد و زن در آن مساوی است. قانونگذار در ق.م.ا.ج به صراحت از محاربه تعریف نموده که همان اسلحه کشیدن به قصد ایجاد نا امنی در محیط آن هم از طریق تهدید به جان و مال و یا ناموس مردم (تعریف قانونی از محاربه). ‌‌تعریف فقهی از محاربه: فقهای اسلام، چه شیعه و چه اهل تسنن و نیز حقوقدانان مطرح جهان اسلام در مورد تعریف محاربه اختلاف نظر دارند. نظر شهید اول: عبارت است از بیرون کشیدن سلاح اعم از آن که در خشکی باشد یا در دریا، در شب یا در روز، به قصد ترساندن مردم در شهر باشد یا در غیر شهر، خواه مرد باشد خواه زن، قوی باشد یا ضعیف، از اهل فتنه باشد یا غیر فتنه. محقق حلّی: محارب کسی است که به قصد ترساندن مردم اسحله می­کشد، خواه در خشکی، یا در دریا، یا در شب، یا در روز در شهر، یا بیرون از شهر. علامۀ حلّی: نیز تعریف مشابهی با محقق حلی بیان کرده است که تعریف دیگری نیز از سوی فقهی به بیان کاشف­الغطا وجود دارد. ‌‌محارب، کسی است که به قصد ترساندن مردم از سوی ظلم و عدوان اسحله بکشد. به نظر می­رسد تعریف کاشف­الغطا تعریف کامل­تری باشد. چون با آوردن قید عدوان عده­ای افراد از شمول محارب خارج می­گردند، چرا که آن کسانی که به­دلایل موجهه مورد تعقیب قرار می­گیرند. از جمله آن­هایی­که مستحق قصاص هستند ولی فرار می­کنند و یا آن­هایی که مرتد هستند، کشتن این دو گروه از افراد توسط، افراد جامعه(غیر اولیای دم) محاربه نیست. اگرچه کسانی که این افراد را بکشند، ممکن است تعزیر گردند. در هر حال این نمونه مثالی را در متون فقهی مهدورالدم(خونش هدر است) می­نامند. خاص(قاتل) عام (مرتد). نظر امام خمینی(ره): در کتاب تحریرالوسیله، راجع به محاربه نظریۀ جدیدی آمده است و آن محاربه بر وجه افساد(فساد) می­باشد؛ یعنی به عقیدۀ ایشان محارب، کسی است که سلاح خود را برای ترساندن مردم بیرون کشیده یا خود را مجهز به آن نماید و در روی زمین اراده فساد داشته باشد(جلدچهارم ص ۲۳۹ از تحریرالوسیله امام خمینی(ره). بنابراین، بر اساس این تعریف محاربه دو شرط دارد. ۱. به کاربردن سلاح قصد ترساندن و قصد اخافه و قصد ارعاب ۲. قصد فساد بر روی زمین