اقتصاد مقاومتی به معنی تشخیص حوزههای فشار و متعاقباً تلاش برای کنترل و بیاثر کردن آن تأثیرها میباشد و در شرایط آرمانی تبدیل چنین فشارهایی به فرصت است همچنین برای رسیدن به اقتصاد مقاومتی باید وابستگیهای خارجی کاهش یابد و بر تولید داخلی کشور و تلاش برای خوداتکایی تأکید گردد. طبق نظر دولتمردان ایران در تعریف اقتصاد مقاومتی، ضرورت مقاومت برای رد کردن فشارها و عبور از سختیها برای رسیدن به نقاط مثبت ملی نیاز است.
پیشینه واژه اقتصاد مقاومتی نشان میدهد این واژه برای اولین بار درسال ۲۰۰۶، در نوار غزه که تحت تأثیر محاصره واردات و صادرات قرار گرفته بود مطرح شده است. اقتصاد مقاومتی و یا Resistive economy روشی بوده که اولین بار برای مقابله با تحریمها علیه یک منطقه یا کشور تحریم شده به کار رفته است. در شرایطی که هیچیک از صادرات و واردات برای کشور مجاز نبوده است. اگر چه نمیتوان نسخه واحدی در این زمینه برای کشورها یافت ولی به نظر میرسد سابقه این موضوع با این رویکرد ولی با واژههای دیگر بسیار بیشتر از تاریخ عنوان شده فوق است.
بهر حال نقطه اشتراک آن تشخیص حوزههای فشار و متعاقباً تلاش برای کنترل و بیاثر کردن آن تأثیرها بوده و در شرایط آرمانی، تبدیل چنین فشارهایی به فرصت است. استراتژی متخذه در این زمینه کاهش وابستگیهای خارجی و تاکید بر تولید داخلی کشور و تلاش برای خوداتکایی بوده است. در این شرایط هدف، استفاده از توان داخلی و مقاومت در مقابل تحریمها با ایجاد کمترین بحران است.
ولی در ادبیات نگارش شده در کشور درباره این واژه علاوه بر تعریف فوق که تقریباً در این خصوص اجماع وجود دارد، به تعاریف دیگری نیز اشاره شده است که عمدهترین نکات آن عبارتند از:
- اقتصادی است که در پی «مقاومسازی»، «آسیبزدایی»، «خللگیری» و «ترمیم» ساختارها و نهادهای فرسوده و ناکارآمد موجود اقتصادی است.
- اقتصادی که در پی شناسایی کانونهای ضعف و بحران، شناسایی محصولات استراتژیک تولیدی در بخش، کاهش هزینههای تولید، ترمیم و مقاومسازی ساختارهای اجرایی و اداری، هجمهشناسی، آفندشناسی و پدافندشناسی است.
- برخی هم از آن تعابیری مانند اقتصاد دفاعی و یا اقتصاد الگو نمودهاند.
آنچه که مسلم است بکارگیری این واژه با رویکرد نگاه به اقتصاد بومی و داخلی کشور باید همراه باشد.
با تعاریف برگرفته از سابقه این واژه در فرمایشات مقام معظم رهبری در مییابیم:
این واژه اولین بار در دیدار کارآفرینان با معظم له در شهریور سال ۱۳۸۹ مطرح گردید.
" ما باید یک اقتصاد مقاومتی واقعی در کشور به وجود بیاوریم. امروز کارآفرینی معنایش این است."
همچنین در دیدار با دانشجویان فرمودند:
"اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که در شرایط فشار، در شرایط تحریم، در شرایط دشمنیها و خصومتهای شدید میتواند تعیین کننده رشد و شکوفایی کشور باشد."
این روش اقتصادی از نظر تعریف با اقتصاد ریاضتی تفاوت دارد.