کتاب ضمانت نامه های بانکی بین المللی و مقررات حاکم بر آنها نشر پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

بیشتر افراد در زندگی روزمره، کم‌وبیش به اصطلاح ضمانت‌نامه برخورد می‌کنند. واژه ضمانت‌نامه معمولاً یادآور ضمانت‌نامه‌های کالایی است. این نوع از ضمانت‌نامه‌ها در زمان خرید خودرو، تلویزیون، ماشین لباس‌شویی و بسیاری از وسایل بادوام دریافت می‌شود. در حقیقت مهم‌ترین پایه ضمانت‌نامه، موضوع ریسک و پوشش آن است. هرگاه در یک معامله تجاری ریسک وجود داشته باشد، به‌منظور پوشش ریسک، امکان ارائه ضمانت‌نامه مطرح می‌گردد. اما ریسک چیست؟ در ساده‌ترین تعریف، زمانی که گفته می‌شود در یک عمل یا وضعیتی خاص ریسک وجود دارد، بدین معناست که در رابطه با نتایج حاصل از آن عمل عدم‌اطمینان وجود داشته و این امکان هست که دست‌کم یکی از نتایج، نامطلوب باشد. به‌عنوان مثال، هر انسانی از بدو تولد تا پایان عمر با ریسک بیماری روبه‌روست که نتیجه‌ای نامطلوب به‌شمار می‌آید یا هر راننده‌ای همواره با ریسک تصادف مواجه است. در علم اقتصاد، ریسک یکی از مباحث پیچیده و تخصصی محسوب شده و به انواع گوناگونی چون ریسک تجاری و غیرتجاری و ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک تقسیم می‌شود. اما آنچه که درباره ارتباط ریسک و ضمانت‌نامه اهمیت دارد، موضوع مدیریت ریسک است. مدیریت ریسک فرایندی است که طی آن سازمان یا فرد، با روشی بهینه، در برابر انواع ریسک واکنش نشان می‌دهد و پس از شناسایی انواع ریسک، روش کنترل آنها را مشخص می‌کند. در مثال‌های یادشده در موضوع ریسک بیماری، انسان با روش‌هایی چون تغذیه سالم و ورزش و در ریسک تصادف با روش‌هایی مانند رانندگی محتاط‌تر و نصب تجهیزات ایمنی روی خودرو، به کاهش ریسک کمک می‌کند. البته این روش‌ها فقط احتمال بروز واقعه نامطلوب را کاهش می‌دهند و در صورت تحقق آن، هیچ پوششی از نظر مالی در اختیار فرد قرار نمی‌دهند. به‌عبارت دیگر، روش‌های یادشده راه‌های کاهش ریسک هستند اما به‌علت وجود عواملی که خارج از کنترل انسان است، با وجود تمام احتیاط‌ها همواره احتمال وقوع ریسک وجود دارد و به این دلیل باید برای پوشش مالی ریسک نیز تدبیری اندیشید. انسان در عصر جدید، برخی ابزارهای مالی را برای پوشش ریسک ابداع نمود که بیمه از مهم‌ترین آنهاست. ریشه بحث بیمه و پوشش مالی ریسک به پدیده مهم تقسیم کار بازمی‌گردد. در اقتصاد مدرن، هر کار یا خدمتی را افراد خاصی به‌صورت تخصصی انجام می‌دهند. در مورد پوشش ریسک نیز این تقسیم کار علاوه بر آنکه از نظر دانش باعث ارتقای سطح خدمات می‌گردد، از نظر مالی نیز پوشش ریسک را برای نهادهای خاص، ممکن و حتی سودآور می‌سازد. به‌عنوان مثال، یک راننده همواره با این ریسک مواجه است که در بدترین حالت، در تصادفی منجر به فوت، مجبور به پرداخت هزینه‌ای بسیار سنگین بابت پرداخت دیه به نزدیکان متوفی گردد. اما شرکت بیمه‌ای که چندین هزار راننده را تحت پوشش خود گرفته است، با توجه به آمار و احتمالات، می‌داند که در سال، تعداد اندکی از آنها دچار حادثه می‌شوند و درنتیجه شرکت می‌تواند از محل حق‌بیمه‌های دریافتی، خسارت‌های پیش‌آمده را جبران کند و از مازاد آن به سود نیز دست یابد. از سوی دیگر، رانندگان نیز در ازای هزینه‌ای که بابت بیمه می‌پردازند از این آرامش خیال برخوردار هستند که در صورت وقوع حادثه، شرکت بیمه آنها را از نظر مالی، تحت پوشش خود قرار می‌دهد.