کتاب آشنایی با حدیث شیعه نشر دانشگاه امام صادق (ع)

حدیث یکی از دو رکن رکین دین اسلام است که ثقل اصغر نامیده شده است؛ در مقابل قرآن که ثقل اکبر است. وحی که بر پیامبر(ص) نازل شد دو نوع بود یکی قرآن و دیگری سنت که به آن وحی بیانی نیز می‌گویند. حدیث از بسیاری جهات شبیه قرآن است؛ هر دو وحی هستند، هر دو از جانب خدا آمده‌اند، هر دو معارف دینی‌اند، هر دو توسط پیامبر(ص) بیان شده‌اند، هر دو از پایه‌های تشکیل‌دهنده‌ی اسلام‌اند، هر دو دارای علومی هستند که ابزار فهم آنهاست، هر دو دارای محکم و متشابهند و.... این کتاب به یکی از این دو رکن یعنی سنت و سیر تحول علوم مرتبط با آن در نزد شیعه پرداخته است. از قدیم، علمای ما به جمع، فهم و نقد حدیث اهتمام داشته‌اند و در این­باره، به طور ضمنی و مستقل آثاری را نوشته‌اند. اما جمع حدیث در زمان پیامبر(ص) توسط شیعه شروع شده است، حضرت علی(ع) هزار باب علم را از پیامبر آموخت و نوشت و شیعه احادیث پیامبر(ص) را از ائمه (ع) می‌شنید و جمع­آوری می‌کرد و این مجموعه‌ها اصول نامیده شد سپس این اصول در مجموعه‌های بزرگ­تر مثل محاسن برقی و بصائر صفار و قرب الإسناد حمیری گرد آمد، بعد، مجموعه‌های بزرگ کافی کلینی، من لایحضره الفقیه صدوق و تهذیب و استبصار طوسی از آن‌ها فراهم گردید و در قرن یازده و دوازده از این مجموعه‌ها، مجموعه‌های متأخر مثل الوافی فیض کاشانی، وسائل الشیعه حرعاملی و بحار الانوار مجلسی تهیه شد و در قرن پانزدهم مجموعه‌ی جامع احادیث الشیعه آقای بروجردی فراهم آمد. اما علم‌الحدیث از قرن چهارم در آثار کلینی (۳۲۸)، صدوق (۳۸۱)، شیخ مفید (۴۱۳)، شیخ طوسی (۴۶۰)، و در کتب اصول مثل عدة الاصول طوسی و معارج الاصول محقق حلی و ذکری الشیعه شهید اول و المهذّب البارع ابن فهد حلی به صورت پراکنده ذکر شده است ولی شهید ثانی اولین کسی است که کتاب مستقل بنام غُنیة القاصدین فی معرفة اصطلاحات المحدثین را نوشته است. پس از او، پدر شیخ بهایی، حسین بن عبد­الصمد حارثی عاملی ، وصول الأخیار إلی أصول الأخبار را نوشت و بعد، خود شیخ بهایی کتاب الوجیزة فی علم‌الدرایة را تألیف کرد. پس از او، محمدباقر استرآبادی کتاب الرواشح السماویة را نوشت. این چهار کتاب از منابع اصلی علم‌الحدیث در شیعه است. بعد مامقانی کتاب مقباس الهدایة فی علم‌الدرایة را می‌نویسد و سید حسن صدر عاملی نهایة الدرایة را در شرح الوجیزة شیخ بهایی می‌نگارد. در دوره معاصر نیز کتابهایی مثل درایةالحدیث کاظم مدیر­شانه­چی و اصول الحدیث عبد­الهادی فضلی و کتاب درایةالحدیث شادی نفیسی، علم حدیث علی نصیری و علم حدیث زین­الدین قربانی نوشته می‌شوند.