کتاب آینده شناسی جامعه ی منتظر جهانی رضا مصطفوی نشر انتشارات عهد مانا

بسیاری از حوادثی که گمان می‌کنیم بی‌درنگ و ناگهانی‌اند، قابل پیش‌بینی‌اند و بی‌جهت وصف «ناگهانی» را یدک می‌کشند. با شناخت قانون‌مندی جوامع و کشف قوانینِ آن، می‌توانیم رویدادها را با احتمال بالایی پیش‌بینی کنیم و در انتظار حوادثی باشیم که دیگران از آن غافل‌اند و یا آن را دور از انتظار می‌بینند. شگفت‌زدگی، همواره در برابر حوادث ناگهانی است و ناگهانی بودن حوادث، ناشی از پیش‌بینی نکردن آن‌ها است، و پیش‌بینی نکردن، از نشناختن «ساز و کار رخ‌داد پدیده و قوانین حاکم بر آن» است. ما مسلمانان، در میان آموزه‌های قرآن، سنت‌های الهی را داریم. سنت‌های الهی را می‌توان نرم‌افزارهای حاکم بر سخت‌افزار جهان نامید؛ همان قواعد و قوانینی که خداوند با آن‌ها جهان را مدیریت می‌کند. این سنت‌ها شبیه به هم عمل می‌کنند و بسیار دقیق‌اند. بخشی از این سنت‌ها، قوانین حاکم بر تاریخ‌اند. پژوهش‌گر سنت‌های تاریخی و الهی، از روند جریانات، شگفت‌زده نمی‌شود، چنان‌که در روایت امیرمؤمنان(ع) آمده است که: آشناترین انسان‌ها به زمان کسی است که از رویدادها شگفت‌زده نمی‌شود. یکی از کلیدهای این رمز و راز، این است که تاریخ مجبور به تکرار جبری حوادث نیست؛ اما حوادث در شرایط مشابه تکرارپذیرند. هدف قرآن نیز از تبیین و نقل رویدادهای تاریخی، بیش‌تر برای فهم این سنت‌هاست. داستان قوم عاد، ثمود، لوط و داستان پرشکوه موسی(ع)و بنی‌اسرائیل، برای فهم همین سنن تاریخی است؛ سنت‌هایی که همیشه در شرایط مشابه، نتیجه‌ی یکسان دارند. مانند این‌که شما هرگاه و هر بار، آب را در شرایط مشابه حرارت دهید، در یک درجه‌ی خاص به جوش خواهد آمد. سنت‌های اجتماعی و تاریخی خداوند، از زیردست انسان‌ها جریان می‌یابند. اراده و خواست انسانی، چه فردی و چه اجتماعی، برای وقوع یک حادثه و تحقق آن، از اصلی‌ترین سنت‌های الهی است. انتخاب آگاهانه، اختیار و آزادی انسان، خود یکی از سنت‌های عام الهی درباره‌ی انسان است و بیشترین سنت‌های خداوند در زمینه‌ی پی‌آمدهای رفتار فردی و اجتماعی وی، تحت شعاع این سنت قرار دارند. این سنت، نسبت به آن‌ها، یک شرط لازم به شمار می‌آید.