کتاب روایتی از کلاس‌های درس دانشگاهی
تجربه زیسته استادان دانشگاه

امروزه کلاس درس در ایران، موضوعی مناقشه‌آمیز شده است. در طول سال‌های اخیر مشروعیت کلاس درس به پرسش کشیده شده است. دانشجویان گرایشی از نارضایتی نسبت به محتوای کلاس نشان داده‌اند، استادان نیز بی‌رغبتی دانشجویان را مثال می‌آورند؛ از سوی دیگر، منابع یادگیری هرچه بیشتر از کلاس‌های درس خارج شده‌اند و از وابستگی به استاد کاسته شده است؛ در‌عین‌حال داده‌ها و منابع از طریق گوشی‌های همراه به دانشجویان متصل شده‌اند. کلاس درس را چه شده است؟ عمده‌ترین مسائلی که حول کلاس ایجاد شده است کدامند؟ پرسش‌هایی از این دست موجب شکل‌گیری برنامه تحقیقاتی در پژوهشکده مطالعات اجتماعی و فرهنگی وزارت علوم شده است که نتایج آن به‌تدریج منتشر خواهد شد. کتابی که پیش‌رو داریم مجموعه‌ای است از شانزده سخنرانی که همگی ذیل تجربه زیسته کلاس‌های درس در پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم ارائه شده است. این مجموعه قدم نخستین برای آغاز برنامه مطالعاتی است که حول کلاس‌های درس در دانشگاه‌های ایران شکل گرفته است. پروژه کلاس درس در دانشگاه‌های ایران، مسائل و چالش‌های آن از زمستان ۱۳۹۳ آغاز شد. هدف اصلی این برنامه تحقیقاتی شناخت ابعاد و مسائل کلاس‌های درس درون دانشگاه‌های ایرانی بوده است. بدین‌منظور، مجموعه‌ای از برنامه‌ها و پروژه‌های تحقیقاتی (از پیمایش سراسری دانشجویی تا مطالعات کیفی روی دانشجویان مقاطع مختلف) تدوین شد. همچنین مسابقه‌هایی در زمینه عکاسی و یادداشت‌نویسی دانشجویی ترتیب داده شد. در مراحل آغازین برنامه تحقیقاتی برای دستیابی به شناخت بهتر و دقیق‌تر از آنچه درون دانشگاه‌های ما می‌گذرد، از استادان رشته‌های مختلف در قالب نشست و سخنرانی در پژوهشکده دعوت شده است. مخاطبان این نشست‌ها به همکاران پژوهشی دانشکده‌ها محدود می‌شده است و به‌طور خاص اعضای برنامه پژوهشی در همه نشست‌ها حضور فعال داشته‌اند و سعی در جهت‌دهی به بحث‌ها بر اساس موضوعاتی داشتند که خودشان مشغول انجام آن بودند. پرسش اساسی که سخنرانان حول آن سخن گفته‌اند این بوده است که «تجربه زیسته استاد از کلاس‌های درس دانشگاه با عنایت به تجربه دانشجویی‌شان چه بوده است؟ آیا کلاس‌های درس در گذشته نسبت به زمان حال، مسائل کمتری داشتند؟ چگونه می‌شود مسائل و مشکلات فرهنگی و اجتماعی و آموزشی کلاس درس را فهرست کرد؟» برای فهم گوناگونی‌های کلاس درس، در این مجموعه از سه دانشگاه دولتی، آزاد اسلامی و علمی کاربردی حضور داشته‌اند.