کتاب مواجید عرفانی

این اثر در نه فصل، ساماندهی شده است. در فصل اوّل از تبارشناسی مواجید و اینکه آیا از تبارِ «وجد» است یا «موجود» و نیز از چیستی وجد و مفاهیم وابسته چون تواجد و وجود و نیز اقسام وجد و تواجد و اصناف واجدان و متواجدان و ویژگی‌های اصحاب وجد و آثار و پیامدهای وجد و منشأ و خاستگاه وجد و منشأ تواجد و آسیب‌شناسی و ارزیابی وجد و نیز از حالات سه‌گانۀ سکر و دلال و فنا سخن به میان آمده است. و در فصل دوم از این مباحث گفت‌وگو شده و نقد و بررسی به عمل آمده است: چیستی سماع، گسترۀ سماع، مجلس سماع، آثار سماع، شرایط و آداب سماع، فلسفۀ پیدایش سماع، احکام سماع از دیدگاه مشایخ متصوفه و فقهای مذاهب اربعه و مکتب اهل بیت(ع). و مباحثی که در فصل سوّم آمده است، عبارت است از: کشف و شهود، اقسام و انواع و مراتب کشف، شرایط صعود به قلّۀ کشف و شهود، اهمیت شناخت خواطر و تمییز خواطر شیطانی از خواطر رحمانی. در فصل چهارم از تجربۀ دینی و عرفانی سخن به میان آمده و این مباحث در آن مطرح گردیده است: درآمدی بر تجربۀ دینی، جایگاه تجربه گرایی دینی در دین‌پژوهی، چیستی و ماهیت و سرشت تجارب دینی، تقسیم و طبقه‌بندی تجارب دینی، رؤیا از دیدگاه علامۀ طباطبایی، ویژگی‌های حالات عرفانی از دیدگاه جیمز، تجارب عرفانی، ابعاد تجربۀ دینی، عوامل زمینه‌ساز تجربه‌گرایی دینی. در فصل پنجم از عرفان و برهان، بحث به میان آمده و مباحث ذیل در آن مطرح شده است: ۱ـ نظریه بی‌نیازی عرفان از برهان و استدلال ناپذیری آن و نقد این نظریه؛ ۲ـ نظریۀ نیاز عرفان به برهان؛ ۳ـ انگیزه‌های عارفان از روی آوردن به برهان؛ ۴ـ میزان کارایی برهان در قلمرو عرفان؛ ۵ـ عرفان و علم و معرفت؛ ۶ـ عرفان و عقل؛ ۷ـ کیفیت وفاق میان محصول کشف و محصول کوشش؛ ۸ـ آفات و آسیب‌های عقلگرایی افراطی؛ ۹ـ علل گرایش به عرفان. محور بحث در فصل ششم، شطحیات عرفانی است و از دیدگاه‌های مختلف کسانی چون سرّاج طوسی، شمس الدین محمد لاهیجی، عین القضاۀ همدانی، جرجانی، ابن عربی، همایی، مولوی، آشتیانی و علامۀ جعفری است. و نیز از شطحیات شطّاحان معروفی جون بایزید بسطامی و حلاج و بازتاب اناالحق گفتن منصور در ادبیات فارسی، به اجمال گفت‌وگو شده است. همچنین از چهار نظریه در باب شطحیات عرفانی به روایت استیس سخن به میان آمده است. فصل هفتم به گفت‌وگو دربارۀ «عرفان و میزان» اختصاص یافته و در آن، از این مطالب گفت‌وگو شده است: تعریف میزان؛ نیازمندی کشف و شهود عرفانی به میزان از دیدگاه قونوی، فناری، قیصری، ابن تُرکه، جوادی آملی؛ میزان کشف و شهود و مواجید عرفانی؛ اسباب شهود صائب؛ اعتبار و حجیت مواجید عرفانی. فصل هشتم در مورد عرفان و میزان از دیدگاه برخی از متفکران غربی چون ویلیام جیمز، پرادفوت، نلسون پایک، فریتس استیل، والتر ترنس استیس، سی. دی. براد، ایان باربور، مایکل پترسون، برایان دیویس، و ویلیام آلستون گفت‌وگو می‌کند. در فصل نهم از عرفان و زبان، سخن گفته‌ایم و مباحثی از قبیل زبان دین؛ ماهیت نمادین زبان دین از دیدگاه پل تیلیش؛ نظریۀ تجسّد، نظریۀ غیر شناختاری بودن زبان دینی؛ نظریۀ بازی زبانی؛ زبان عرفان و نظریه‌های گوناگون و از جمله نظریۀ برخی از عرفان پژوهان و عارفان مسلمان را مورد بحث و بررسی قرار داده‌ایم.