کتاب ارغنون مولوی نشر نامک

بحث بر سر این نیست که مولانا جلال‌الدین اندیشه‌های خود را از کدام آیۀ قرآن گرفته است یا از کدام حکیم یونان یا از کدام گوشۀ فرهنگ و ادب ایران و غیر آن؛ بحث بر سر این است که او مکتب مثنوی را بنیاد نهاده است برای پرورشِ جانِ انسان و برکشیدن او سوی آسمان. درست است که مولانا تمثیل و حکایت را در مثنوی به‌خدمت می‌گیرد تا شیوۀ پرواز را به‌آدمیان بیاموزد، اما بحث بر سر این نیست که او این تمثیل‌ها و حکایت‌ها را از کجا آورده است؛ بحث بر سر هنری‌ست که او در این حکایت‌ها و مثل‌ها از خود نمایانده است. تلفیق اندیشه‌های الهی و انسانی با داستان‌هایی که گاه عامیانه می‌نماید و خرافی، هنری‌ست ظریف که مولانا در کارِ مثنویِ خود کرده است. او بی‌گمان، انسانی‌ست اهلِ خرد؛ استدلال را می‌پذیرد؛ بی‌منطق، سخن نمی‌گوید و از گفته‌اش بوی عقل می‌تراود. مولوی عارفی‌ست که عقل و دانش را برای پرورشِ جان می‌خواهد وگرنه از آن بیزار است. از این است که در مثنوی، از جان و عشق و عقل سخن می‌گوید و می‌کوشد پیوندهای این سه نیروی یزدانی را به‌شیوه‌ای منطقی و عقلی، توضیح دهد. جان اگر با عشق و عقل یار شود، آدمی را از مرتبۀ فرشتگی در می‌گذراند و به‌والاترین مرتبۀ هستی، به‌آنجا می‌رساند که نیروی شگرف خیال هم نمی‌تواند هوش را بدانجا کشاند ـ آنجا ورای این جهان، جهانِ جان است ـ جهانِ هستی جاودان است.