کتاب رباعیات خیام - رایگان

سیری کوتاه در تاریخ ادبیات فارسی کافی‌ست تا با دیده جان، نام حکیم عمر خیام را بارها بنگریم و از آوازه نام این شاعر در سرزمین پارسی و فراتر از آن، در مرزهای جغرافیایی دور از وطن آگاه شویم. خیام یکی از بزرگ‌ترین هدایای ادبیات فارسی یعنی رباعیات خیام را برای نسل خود و نسل‌های بعد از خود به یادگار گذاشته است. رباعیات خیام اثری‌ست فراتر از شعر؛ این کتاب یک کتاب راهنماست، یک معلم معنوی است که درس‌های زندگی را در کلامی شاعرانه به خوانندگان یاد داده و کتابی‌ست که از پوچی زندگی، معنایی ژرف ارائه می‌دهد.

درباره رباعیات خیام، تاملی بر فلسفه هستی

حکیم عمر خیام بیش از آنکه شاعر باشد، فیلسوف بوده است؛ به همین دلیل می‌توان در آثار وی، رد پای فلسفه و پرسش‌های فلسفی اساسی بشر را مشاهده کرد. خیام تلاش کرده در قالب رباعی که یکی از قالب‌های رایج شعر در زبان فارسی است، اشعاری بسراید که به فلسفه زندگی و مرگ دامن می‌زند و درباره چیستی و چرایی آن‌ها پاسخ می‌دهد. یکی از مضامین پر رنگ در سخنان خیام، غینمت شمردن اکنون و لحظه است. به عقیده خیام امروز هدیه‌ای است که ما از زندگی داریم و بعد از گذشتن همین لحظه، معلوم نیست ما زنده باشیم یا نه، پس بهتر است از زندگی لذت ببریم.

امروز تو را دسترس فردا نیست

واندیشهٔ فردات به جز سودا نیست

ضایع مکن این دم ار دلت شیدا نیست

کاین باقی عمر را بها پیدا نیست

از دیگر مضامین به‌کار رفته در اشعار خیام می‌توان به عشق، راز آفرینش، رنج هستی، حال خوش، بهره‌مندی کامل از فرصت حیات، در دسترس نبودن گذشته و آینده، فرصت محدود زندگی و ...اشاره کرد. خیام با زبان شعر و به زیبایی تمام می‌گوید که حتی بزرگان و پادشاهان نیز سرانجام‌شان مرگ بوده و آن‌ها نیز در آخر مجبور شده‌اند زر و سیم‌شان را رها کنند و به خواب ابدی فرو روند.

آن قصر که جمشید در او جام گرفت

آهو بچه کرد و روبه آرام گرفت

بهرام که گور می‌گرفتی همه عمر

دیدی که چگونه گور بهرام گرفت

هرچند به نظر می‌رسد خیام پوچ‌گرا بوده و در شعرهایش مدام بیهودگی زندگی را فریاد می‌زده، اما با عمیق شدن در معنای کلمات این شاعر، می‌توان فهمید که تلاش داشته تا ارزش زندگی و اکنون را نشان دهد. به نظر خیام ما هیچ چیزی ارزشمندتر از همین دم نداریم.

توانمندی خیام را می‌توان در استفاده از تمثیل‌های گوناگونی دانست که در سرتاسر اشعارش قابل مشاهده است. برای مثال خیام می‌گوید: «می خور دمی که زندگانی این است.» در نظر اول ممکن است خواننده فکر کند منظور خیام از نوشیدن می، تنها نوشیدن می است. در صورتی‌که این یک تمثیل برای رها کردن مشکلات و خوش‌گذرانی در زندگی‌ای است که یک لحظه بعدش مشخص نیست. خیام به کرات از تمثیل‌های ادبی در اشعارش استفاده می‌کند که خوانندگان برای دریافت معانی آن‌ها، باید شعرهایش را با دیده باز بخوانند.

درباره حکیم عمر خیام نیشابوری، شاعری از تبار خراسان با شهرتی جهانی

کمتر کسی است که نام عمر خیام را یکبار نشنیده یا گریزی به اشعار وی نزده باشد. عمر خیام را سخت می‌توان در دسته‌بندی مشخصی جای دارد؛ زیر او یک فیلسوف، اندیشمند، ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و منجم و شاعر است که در تمام عرصه‌های فعالیتش، به خوبی درخشیده و نامش را برای همیشه جاودانه کرده است. این شاعر و فیلسوف به‌نام ایرانی در قرن پنجم هجری در نیشابور دیده به جهان گشود و زندگی خود را در دوران حکومت ترکان سلجوقی در خراسان گذراند.

آرامگاه این شاعر پرآوازه در نیشابور است که هرسال عده کثیری راهی آرامگاهش می‌شوند و در پناه آرامش آنجا، اشعارش را زمزمه می‌کنند. آوازه این شاعر به سرزمین غرب نیز کشانده شده و افراد بسیار زیادی در کشورهای غربی، با اشعار خیام خو گرفته و آن‌ها را سرمشق زندگی خود قرار داده‌اند. خدماتی که خیام به علم ریاضی و نجوم کرد، باعث شد دهانه‌ای به قطر ۷۰ کیلومتر در ماه را به نام عمر خیام نام‌گذاری و نامش را جاودانه کنند.

گرچه خیام شعرهایی غیر از رباعی هم داشته است، اما محبوب‌ترین و پرافتخارترین اثر وی، رباعیات اوست که به‌صورت چهار مصرع (چهارتایی یا چهارگاهی) در قالب کتاب و به زبان‌های مختلف فارسی، عربی، فرانسوی و... ترجمه شده است.

تاثیر خیام بر ادبیات فارسی به اندازه‌ای است که بعد از اون جریانی به نام جریان رباعی خیامی به‌وجود آمد که در فاصله زمانی قرن پنجم تا اوایل قرن ششم جریان داشت. از طرفی خیام توانست به الگوی فکری نویسندگان و شعرای بسیاری از جمله صادق هدایت، نیما یوشیج و نصرت رحمانی تبدیل شود. این نویسندگان و شاعران با تاثیر پذیرفتن از سبک تفکر خیام، آثاری نو و موفق خلق کرده‌اند.

خیام‌شناسان، زبان‌شناسان و محققان بسیاری از جهات مختلف به بررسی خیام و آثار او پرداخته‌اند. برای مثال محمدعلی اسلامی ندوشن یکی از بهترین منتقدان و پژوهشگران ایرانی، درباره خیام چنین گفته است: «خيام روی نقاط اصلی زندگی بشری دست گذاشته و حواشی و اعتقادهای جنبی را كه درباره‌ آيين‌های مختلف مطرح شده است، كنار نهاده و از دل‌مشغولی اصلی بشر از آغاز خلقت سخن گفته و اين را با بيانی كوتاه و به نوع مقطر و قطره‌قطره بيان كرده كه ما از كجا آمده‌ايم و به كجا مي‌رويم، چه مفهومی در زندگی ماست و چه سرنوشتی داريم، يعني ويرانی بشر، و طرح اين پرسش‌ها هسته‌ مركزی رباعيات خيام است.»

چه کسی خیام را به جهان غرب معرفی کرد؟

ادوارد فیتز جرالد، شاعر بریتانیایی قرن نوزدهم، کسی بود که اشعار خیام را برای اولین بار به زبان انگلیسی ترجمه و به جهان معرفی کرد. هنر جرالد را می‌توان در برگرداندن رباعی دقیقا به‌صورت قالب رباعی به زبان انگلیسی دانست. در قالب رباعی زبان انگلیسی مانند فارسی، قافیه در مصرع‌های اول، دوم و چهارم یکی است. اگرچه بعد از جرالد افراد متعددی رباعیات خیام را به انگلیسی ترجمه کردند، اما همچنان نسخه جرالد معروف‌ترین آن‌هاست و اکثرا رباعیات خیام را با نسخه این مترجم و شاعر کارآزموده می‌شناسند.

بررسی نسخه‌های گوناگون رباعیات خیام

نسخه‌های متعددی از کتاب رباعیات موجود هستند که از جمله آن‌ها می‌توان به نسخه حاضر اشاره کرد. این نسخه از رباعیات تک زبانه (زبان فارسی) است که در ۵۵ صفحه منتشر شده است. برای مطالعه این نسخه و دانلود رایگان رباعیات خیام نیشابوری - نسخه pdf می‌توانید به کتابخانه فیدیبو مراجعه کنید.

یکی از نسخه‌های بسیار محبوب کتاب خیام، کتاب صوتی رباعیات خیام به گویندگی احمد شاملو است. شاملو با صدای گرم و دلنشین خود، اشعار خیام را بازخوانی کرده که شنیدن آن‌ها می‌تواند برای خوانندگان لذتی وصف‌ناپذیر داشته باشد.

در میان نسخه‌های متعدد رباعیات خیام، کتاب‌های چاپی نفیس نیز به چشم می‌خوردند که با خط نستعلیق  نوشته شده‌اند یا همراه با نفاشی مینیاتور موجود هستند.

خواندن رباعیات خیام به چه کسانی توصیه می‌شود؟

اگر اهل شعر و ادبیات هستید و دوست دارید با اشعار یکی از بزرگ‌ترین شاعران ایران و جهان آشنا شوید، خواندن این کتاب را از دست ندهید. خواندن اشعار خیام به خوانندگان کمک می‌کند تا درباره زندگی و ارزش آن بیشتر بدانند و از طرفی، غصه ایام رفته و ایام نیامده را نخورند. این کتاب فقط یک کتاب شعر نیست و به شما کمک می‌کند با فلسفه هستی و تفکر خیام نسبت به جهان بیشتر آشنا شوید.

در بخشی از متن رباعیات خیام می‌خوانید

ای چرخ فلک خرابی از کینه تست

بیدادگری شیوه دیرینه تست

ای خاک اگر سینه تو بشکافند

بس گوهر قیمتی که در سینه تست

*

ای دل چو زمانه می کند غمناکت

ناگه برود ز تن روان پاکت

برسبزه نشین و خوش بزی روزی چند

زان پیش که سبزه بردمد از خاکت

*

این بحر وجود آمده بیرون ز نهفت

کس نیست که این گوهر تحقيق نسفت

هر کس سخنی از سر سودا گفتند

ز آنروی که هست کس نمیداند گفت

*

این یک دو سه روز نوبت عمر گذشت

چون آب بجویبار و چون باد بدشت

هرگز غم دو روز مرا یاد نگشت

روزی که نیامده‌ست و روزی که گذشت

*

برچهره گل نسیم نوروز خوش است

در صحن چمن روی دلفروز خوش است

ازدی که گذشت هرچه گویی خوش نیست

خوش باش و ز دی مگو که امروز خوش است

*

پیش ازمن و تو لیل و نهاری بوده است

گردنده فلک نیز به کاری بوده است

هرجا که قدم نهی تو برروی زمین

آن مردمک چشم نگاری بوده است