کتاب احکام ارث در قانون ایران علی اکبر توکلی نشر انتشارات قانون‌یار

ارث در لغت به معنای باقی می باشد و عبارت از حقی است که ابتدا از مرده ی حقیقی یا حکمی به زنده ی حقیقی منتقل می شود. مطابق قانون مدنی ایران موجبات ارث دو چیز است: 1- نسب 2- سبب. که از مصادیق بارز سبب زوجیت است مطابق ماده ی 864ق م: "از جمله اشخاصی که به موجب سبب ارث میبرند هر یک از زوجین است که در حین فوت دیگری زنده باشد". در ماده ی 940ق م چنین آمده است: "زوجین که زوجیت آنها دائمی بوده و ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث می برند". بنابراین می توان 4 شرط را برای تحقق ارث زوجین تعیین کرد: 1- رابطه زوجیت 2- بقای زوجیت در زمان فوت 3- دائمی بودن عقد نکاح 4- ممنوع نبودن زوجین از ارث. موانعی که ممکن است وجود داشته باشد و سبب محرومیت زوجین از ارث گردد عبارت است از: 1- کفر 2- قتل 3- لعان. در خصوص سهم الارث زوجین میزان ارث شوهر دو برابر زن می باشد شوهر در صورت عدم وجود اولاد نصف و یک چهارم از ترکه ی زن را در صورت وجود اولاد به ارث می برد همچنین در صورتی که شوهر وارث منحصر زن باشد تمام ترکه زن میراث او است اما در صورتی که زوجه وارث منحصر باشد فقط یک چهارم از ماترک را ارث می برد و باقی آن جزو اموال بلا وارث می باشد. در خصوص اموال موضوع ارث زوجین شوهر از تمام عین اموال زن خود ارث میبرد و در حالیکه مطابق ماده ی 946ق م: "زوجه در صورت فرزنددار بودن زوج یک هشتم از عین اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان ارث می برد و در صورتی که زوج هیچ فرزندی نداشته باشد سهم زوجه یک چهارم از کلیه ی اموال به ترتیب فوق می باشد".    تلاش حاضر کوششی است علمی در راستای بررسی و تحلیل این ماهیت حقوقی و مقایسه ی حقوقی ارث زوجین در نظام حقوقی ایران  با استفاده از منابع قانونی و به خصوص رویه ی قضایی می باشد.