کتاب تنبیه الغافلین نشر انتشارات سخن

تنبیه‌الغافلین، مشهورترینِ تألیفات أبولیث سمرقندی است؛ کتابی به زبان عربی در نود و چهار باب، و مشتمل بر مباحثی در زهد و اخلاق و عقاید، و مسائل و مطالبی همچون اخلاص، مرگ و عذاب قبر، صفت بهشت و دوزخ، احسان، حیاء، ورع، اذان و اقامه و… گویی«نویسنده کوشیده است تا همۀ مسائل مذهبی و اخلاقی یک مسلمان حنفی زمان خویش را بررسی کند.»

ظاهراً أبولیث نخستین کسی بوده است که کتابی با عنوان تنبیه‌الغافلین نوشته است. این نام پس از سمرقندی مطلوب صنف واعظان و فقیهان قرار گرفت، و در طول هزار سال از سدۀ چهارم تا سدهٔ چهاردهم، کتابهای بسیاری با عنوان تنبیه‌الغافلین در جهان اسلام، به زبانهای فارسی، عربی و ترکی نوشته‌شد.

محتویات و مباحث این کتاب یکسره بر آیات وحی و احادیث نبوی، و سخنان صحابه و تابعین و زهّاد و صوفیان ابتناء دارد. احادیث کتاب، تماماً مسند است گرچه که مترجم در ترجمه‌اش برخی از اسانید را تلخیص و کوتاه کرده است.

متن پیش‌ رو، ترجمه‌ای کهن(متعلّق به اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم)از تنبیه‌الغافلین سمرقندی است. این ترجمه از دو جهت، ارزش و اهمیت دارد: نخست از این روی که ترجمه و گزارش یکی از تألیفات مهم در حوزۀ زهد و اخلاق و نیز مهمترین و مشهورترینِ کتب أبولیث سمرقندی است. این نکته را نباید از نظر دور داشت که تنبیه الغافلین در طول قرون متمادی در أقطار جهان اسلام، نام و آوازه‌ای بلند و جایگاهی رفیع داشته است.

جهت دیگرِ ارزشمندی و اعتبار این ترجمه، ساحت زبانی و ادبی آن است. چنان‌که در مقدّمهٔ مفصّل مصحّح آمده است این ترجمه به لحاظ واژگان، تعابیر، و برخی ویژگی‌های سبکی و زبانی، متنی مهمّ و شایستۀ توجّه است.