کتاب روایت باغ راه نشر انتشارات مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران

سال 1335 ، جنوب غربی پایتخت و احداث خط راه آهن تهران-تبریز؛ خطی که کلنگ آن سال 1317 به زمین زده شد و ماجراهای جنگ جهانی دوم تکمیل شدن و افتتاح آن را به سال ها بعد - یعنی 3 سال بعد از کودکای 28 مرداد- سپرد.

این خط به عنوان یکی از مهمترین مسیرهای ارتباط دهنده پایتخت ایران به سایر نقاط به شمار می آمد. زمانی که این خط کشیده شد خانه ای در این نقطه شهر وجود نداشت. مهاجرت های مداوم از سایر نقاط شهری و روستایی به تهران با تصویب قانون اصلاحات ارضی و مکان گزینی این جمعیت در بخش های پیرامونی شهر تهران از جمله منطقه 17 و 18 منجر به شکل گیری محله های شهری در پیرامون این خط شد. به طور یکه این مسیر در میان محله های مسکونی منطقه 17 شهر تهران قرار گرفت و گسترش شهر تهران از حوزه جنوب غربی به ویژه در منطقه 18 این خط را به عنوان لبه ای جداکننده مطرح کرد و به دنبال آن مفهوم جدیدی به نام زندگی لب خط شکل گرفت. لب خطی ها که همسایه ناخوانده خط آهن تهران-تبریز بودند، به مرور با رنج ها و مصائبی روبه رو شدند. اگرچه روزگاران ابتدایی این خط آهن بود که از سنگ پراکنی های بچه های لب خط آسیب می دید اما به مرور نشان داد که این میهمانی و این همسایگی چقدر برای ساکنان جدید می تواند مخاطره آمیز باشد. البته به منظور جلوگیری از ارتباط بی واسطه شهروندان با خط آهن، کوشیده شد تا دیواره های بتنی مسئولیت این جداسازی را به عهده بگیرند اما باز هم آسیب های این همجواری برای ساکنان بی ش از پیش می شد:

• گسست فضایی و انفصال لبه های شمالی و جنوبی محور
• انفصال در بافت منطقه به سبب عبور خط آهن و تاثیر آن بر هویت محلی و تعلق خاطر
• پایین بودن امنیت و سوانح ناشی از عبور قطار از روی زمین به ویژه برای کودکان و زنان
• نزدیکی بیش از اندازه قطعات مسکونی به مرز حریم ریلی به ویژه در منطقه 17
• قطع شدن مسیرهای دسترسی هم سطح شمالی و جنوبی به وسیله محور و معضلات ترافیکی
• عدم تناسب امکانات و تسهیلات شهری با تراکم جمعیت و ناکافی بودن سرانه های خدماتی
• بروز رفتارهای نابهنجار اجتماعی در ابعاد مختلف (مثل پرت کردن سنگ به سمت قطار تا انواع بزهکاری های اجتماعی که زمینه بروز آن ها به واسطه انفصال فضایی و کم شدن نظارت اجتماعی داشته است)
• آلودگی صوتی و ارتعاشات ناشی از حرکت قطار از کنار بافت فرسوده

این گونه بود که کودک محله شمالی برای رفتن به مدرسه یا پارک در نیمه جنوبی باید از خط آهنی عبور می کرد که هر آن ممکن بود جانش را بگیرد. چه کودکان، زنان و مردانی در این عبورومرور جان خود را از دست ندادند و چه خانواده هایی داغدار این همسایگی شوم نشدند. حتی دیوارهای بتنی هم کم به آسیب های این محور نیفزودند. آن چنان که پشت دیواره ها جایی شد برای بزه، کمین و جرم.

لب خط یادآور صدای وقت و بی وقت صوت قطار، لرزه زمین از حرکتش، صدای شیون مادری که فرزندش در میانه عبور از خط جانش را از دست داده بود، ضرب آهنگ پرتاب سنگ به قطار، و بزه و جرم در پشت دیواره های نوساخته خط بود. اینکه چگونه و چرا این محلات به دور خط شکل گرفتند و اینکه چرا هیچ کس جلوی این ساخت وساز در حریم را نگرفت بماند برای بعد.