کتاب بهار و خزان تهران نشر افکار

کتاب پیش رو جلد هفتم از پژوهش‌های تاریخی رسول مهربان با عنوان «‌گوشه‌هایی از تاریخ معاصر ایران» است. این مجموعه که به تاریخ سلطنت محمدرضا پهلوی می‌پردازد، شامل مجلدات تکمیل‌شد‌ۀ زیر است: 1. استبداد از نو سر بر می‌آورد: از شهریور 1320 تا بهمن 1327؛ 2. نفت برای ایران: از آغاز نهضت ملی شدن نفت تا قیام 30 تیر 1331؛ 3. خون خواهد شد: از قیام سی تیر 1331 تا کودتای 28 مرداد 1332؛ 4. فردای کودتا: بازگشت استبداد، تشکیل نهضت مقاومت ملی و دادگاه دکتر مصدق؛ 5. ثروت ما را به غارت می‌برند: کنسرسیوم نفت و سرانجامِ نفت ایران پس از کودتای 28 مرداد؛ 6. در برابر استبداد سر فرو می‌آورند: کابینه‌های پساکودتا و جبهه ملی دوم؛ 7. بهار و خزان تهران: از نخست‌وزیری علی امینی تا انحلال جبهه ملی دوم؛ 8. اصلاحات ارضی: گزارشی انتقادی از چرایی و چگونگی اجرای برنامۀ اصلاحات ارضی. جلد هشتم این مجموعه که پژوهش و نگارش دیگر مجلدات آن ادامه دارد، در تابستان 1399 با عنوان اصلاحات ارضی و با مقدمه‌ای از شادروان فریبرز رئیس‌دانا در 228 صفحه منتشر و با استقبال مخاطبان روبه‌رو شد؛ گزارشی تحلیلی و انتقادی از مهم‌ترین برنامۀ ‌«انقلاب شاه و مردم» که رسول مهربان به‌عنوان کسی که خود در اجرای برنامۀ ‌«اصلاحات ارضی» مسئولیت‌هایی داشته، روایتی متفاوت از آن ارائه می‌کند.

توضیحات اضافه:نویسند‌‌‌ۀ ‌کتاب، رسول مهربان، در 1314 در بندر انزلی متولد شد. آموزش ابتدایی و متوسطه را در انزلی و رشت گذراند و سپس به تشویق خانواد‌‌‌ۀ ‌مذهبی خود برای آموزش علوم مذهبی به قم رفت و به حوز‌‌‌ۀ ‌درسی مرحوم آیت الله سید علی‌اکبر برقعی راه یافت. در سال‌های اوج نهضت ملی کردن نفت و جنبش دموکراسی‌خواهی دولت ملی دکتر محمد مصدق، وارد فعالیت‌های جدی اجتماعی و سیاسی شد و در روزنامه‌های قم و تهران مقاله‌هایی نوشت. در ادامۀ ‌فعالیت سیاسی به «حزب ایران» و پس از شکست نهضت ملی، به «نهضت مقاومت ملی» و سپس «جبهۀ ‌ملی دوم» پیوست. مدتی منشیِ اللهیار صالح، رهبر جبهه ملی دوم، بود و در انتخابات دور‌‌‌ۀ ‌بیستم مجلس شورای ملی، سخنگوی ستاد انتخاباتی او شد. در آن دوران طولانی پرتلاطم همواره در کنار اللهیار صالح قرار داشت و از نزدیک شاهد مذاکرات و مباحثات رهبران جبهه ملی دوم بود. این تجربیات اجتماعی و سیاسی پشتوانۀ ‌پژوهش‌های تاریخی او در سال‌های آتی شد؛ آثاری چند در تشریح شکست نهضت ملی و علل صعود و سقوط آنکه از جمله میتوان از بررسی احزاب بورژوازی لیبرال در مقابله با جنبش کارگری و انقلابی ایران (جلد اول: 1360؛ جلد دوم: 1361) و گوشه‌هایی از تاریخ معاصر ایران (1361) نام برد. عنوان کتاب بهار و خزان تهران اشاره دارد به تعبیر «بهار تهران» از سوی برخی پژوهشگران تاریخ معاصر؛ دربار‌‌ۀ ‌گشایش سیاسی سال‌های آغازین دهۀ ‌چهل شمسی در دوران نخست‌وزیری دکتر امینی (اردیبهشت ۱۳۴۰ تا تیر ۱۳۴۱). دورانی که برخی احزاب و گروه‌های سیاسی همچون جبهۀ ملی دوم اجازۀ فعالیت یافتند، اما این دوران کوتاه همچون دوران موسوم به «بهار پراگ» (اصلاحات چکسلواکی در دوران دبیرکلی الکساندر دوبچک در 1968 میلادی) و «انقلاب مجارستان» (مجارستان تحت نخست‌وزیری ایمره ناگی در 1956 میلادی) و حوادث مشابه اصلاحات و انقلاب در کشورهای مستقل از ابرقدرت‌های شرق و غرب، نه به تعمیق آزادی‌های اجتماعی-سیاسی انجامید و نه در سایۀ ‌توافقات پشت پرد‌‌ۀ ‌شاه و آمریکا، دیری پایید. امید است که این مجلد نیز مورد توجه پژوهشگران و علاقه‌مندان تاریخ معاصر قرار گیرد.