کتاب واکاوی مهمترین مسائل اجتماعی شهر زابل جلد 42 نشر هامون نو

طرح ملی گفتگوی خانواده پروژه ای مشترک بین انجمن جامعه شناسی ایران و نهاد امور زنان ریاست جمهوری است. اجرای این طرح بر عهده انجمن جامعه شناسی ایران است و دکتر سیامک زندرضوی، به عنوان نماینده انجمن جامعه شناسی ایران، مسئولیت هدایت و اجرای این طرح را در سطح ملی بر عهده دارند.

مرحله اول این طرح در اسفندماه 1396 تصویب و پس از آن مطالعات مقدماتی آغاز شد. این طرح شامل دو مرحله است که در مرحله اول آن، کارگاه های مساله یابی مشارکتی، جهت شناسایی مهمترین مسائل اجتماعی هر شهر با حضور کارشناسان سازمان های دولتی و مردم نهاد فعال در حوزه زنان، کودکان و خانواده؛ پژوهشگران دانشگاهی و روزنامه نگاران فعال این حوزه برگزار می گردد. در ابتدای امر 31 مرکز استان و 2 شهر سرپل ذهاب و سقز شامل این طرح شد و پس از اجرای مرحله اول در این 33 شهر، 20 شهر جدید نیز به این طرح پیوستند که از آن جمله شهر زابل در استان سیستان و بلوچستان می باشد.

ویژگیهای طبیعی و اقلیمی ازلحاظ طبیعی استان شامل دو منطقه جداگانه به نام های سیستان و بلوچستان است. منطقه سیستان در شمال استان واقع در منطقه مسطحی است که از آبرفت های رودخانه هیرمند به وجود آمده است. در این منطقه ارتفاعات عمده ای وجود ندارد، به جز کوه خواجه که ارتفاع آن از سطح دریا 900 متر است. میزان بارندگی آن ناچیز و منبع آب آن از کشور افغانستان (از طریق رودخانه هیرمند) تأمین می شود. هوای سیستان خشک و دارای رطوبت کم و تبخیر زیاد می باشد. بادهای 120 روزه سیستان یکی از مشخصه های مهم آب و هوایی منطقه می باشد. منطقه بلوچستان رسزمین پهناوری است که حد شمالی آن کویر لوت و حد جنوبی آن دریای عمان است. این منطقه عمدتاٌ دارای طبیعت کوهستانی است و اطراف آن را کوه های متعددی راگرفته است. تفتان با ارتفاع 4042 متر و بزمان با ارتفاع 3497 مرت از سطح دریا مهمترین ارتفاعات منطقه بلوچستان محسوب می شوند. پست ترین نقطه بلوچستان در حوزه جازموریان در غرب استان و در همسایگی استان کرمان واقع شده است. آب و هوای بلوچستان عمدتاً گرم و در بعضی از نواحی به ویژه در دامنه های تفتان دارای آب و هوای معتدل است.

استان سیستان و بلوچستان ازنظر آب و هوایی به چهار حوزه اقلیمی تقسیم می شود:

الف – حوزه شمالی این حوزه دشت سیستان و مناطق همجوار آن را دربر می گیرد و به طورکلی تحت تأثیر خصوصیات اقلیمی و جغرافیایی حوزه هیرمند است. میزان نزولات جوی در آن بسیار ناچیز و به 45 تا 60 میلیمتر در سال رسیده و درمجموع منطقه ای خشک تلقی می شود. حوزه شمالی تحت تأثیر توده های هوایی تروپیکال ابری از شمال و جریان خشک و گرم کویری از منشأ کویر یا افغانستان قرار دارد. وزش باد 120 روزه که از اوایل خرداد تا پایان شهریور از سمت شمال غربی در این حوزه جریان دارد، اصلی ترین عامل فرسایش طبیعی است.

ب- حوزه میانی این حوزه، شهرستان های زاهدان، خاش و شمال سراوان را در برگرفته و خصوصیات توپوگرافیک حوزه مشکیل بر آن تأثیر مستقیم دارد. دور بودن منطقه از جریان مرطوب تابستانی اقیانوس هند و تأثیر جریان هوای سیربی در آن باعث استیلای اقلیم خشک و کویری شده است.

ج – حوزه میانی غربی این حوزه شامل آبریز شرق جازموریان و مناطق گرم سراوان بوده که در فصل تابستان تحت تأثیر توده های هوایی تروپیکال خشک، از شمال غرب و جریان مرطوب اقیانوس هند از جنوب و جریان خشک و گرم عربستان قرار دارد. این حوزه در فصل زمستان از جریان هوایی خشک و سرد قطبی و همچنین توده های هوایی مرطوب غرب نیز تأثیر می پذیرد.

د – حوزه جنوبی این حوزه محدوده شهرستان چابهار، شهرستان کنارک، بخش وسیعی از شهرستان های نیک شهر و سرباز را دربر می گیرد. حوزه جنوبی کاملا متأثر از خصوصیات توپوگرافیک کوه های بشاگرد و جریان هوایی برخاسته از دریای عمان و اقیانوس هند است. دامنه نوسانات بارندگی در چابهار از 114 میلیمتر تا 185 میلیمتر در سال متغیر است. این منطقه دارای هوایی گرم بوده و از جریان هوایی جنوب شرقی - جنوب غربی و جریان مانسون تأثیر می پذیرد. (گزارش اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی استان سیستان و بلوچستان سال 1395 – 1394: 19-20)