کتاب اردوگاه 6 الف رمادی «رمادی قدیم» III جلد 43 کتاب نشر

جنگ قدمتی به درازای عمر بشر دارد؛ از آن زمان که قابیل، از سر نفس و حسد برادر دیگر را از پا درمی‌آورد و این‌چنین سنگ بنایی گذارده می‌شود که بنای معوج و ناصاف آن زشت‌ترین ساخته سازة بشری تا به امروز را پدید می‌آورد. و انسان چنان به دیدن این زشتی و پذیرفتن آن خو کرده است که برای دستیابی به قدرت و ثروت و منافع، آن را اجتناب‌ناپذیر قلمداد می‌کند درحالی‌که در تمام مکاتب الهی و ادیان ابراهیمی و حتی نحله‌های عقلی؛ جنگ، قتل و خونریزی مذموم، غیرانسانی و گناهی نابخشودنی است.

این ادیان و مکاتب؛ فصل امتیاز انسان و حیوان را در عقل بشر می‌دانند و عقل به‌واسطة برهان و دلیل روشن متقاعد شده و آرام می‌گیرد و زور و زخم و قتل بر صحیفة عقل بی‌اثر است. از همین روست که ادیان با رأیت ایمان و دلیل روشن آمدند و با دعوت مردم به زیبایی و نیکی و پرهیز از زشتی و بدی جان‌های عالمیان را تسخیر نمودند. در این روش‌ها و منش‌های الهی «حق‌الناس» مهم‌ترین حق، احترام و کرامت و «انسان» عالی‌ترین مقام و مرام درخور تمکین شمرده می‌شود.

عزت، شرافت، امنیت، خوب زیستن و کمال نوع انسان، هدف آرمانی همه ادیان الهی و جوهرة همة قواعد و قوانین آنها است.

در چنین سیره و مرامی: «قتل و خونریزی»‌ از هر زشتی؛ زشت‌تر و از هر گناهی؛ نابخشودنی‌تر است.

اما در صف‌آرایی دو جبهة «حق» و «غیرحق» که در یک‌سوی میدان استیلاء و تسلط با هر شیوه و دنائتی رواست؛ اهل حق باید چه کنند؟! فقط در این مقام است که «کسب قدرت دفاعی» و حفظ «آمادگی رزمی» یک وظیفة الهی و امری واجب و ضروری شمرده می‌شود و عبادتی به نام «جهاد» مطرح می‌گردد که درآن، اگر هدف رضایت حق تعالی و پرهیز از «تجاوز»، «کسب ثروت» و عدم توسعة «قدرت» باشد؛ پیروزی و شکست بی‌معنا و در همه حال عمل به این عبادت خریداری چون خداوند را بر پرداخت ثمنی چون بهشت به مخلوق و آفریدة خویش وا می‌دارد. اما جوهرة همة‌ قواعد و قوانین «جهاد» نیز حفظ عزت، شرافت و کمال نوع انسان است، در این عرصه دشمن تا بن دندان مسلح نیز حقوقی دارد، چه در مقام جنگجو و متخاصم و چه زخمی و مجروح و اسیر و همین رویکرد است که در میدان تفدیدة نبرد نیز انسان‌ساز است.

تحقیق حاضر با بهره‌گیری از آیات الهی، سنت و سیرة حضرات معصومین و آراء فقهی فقهای دین درصدد ارائه اسناد و دلایل همین مدعا است و راهی که پیمودیم، ابتدا سعی کردیم با بهره‌گیری از منابع و تألیفات پیرامون «جهاد» به تصویری روشن از «حقوق اسیر» در اسلام دست یابیم، اما باتوجه به قلّت منابع تألیفی درصدد برآمدیم تا به قدر توان و استطاعت خود مجموعه را با محوریت جمع‌آوری منابع مرتبط با «تعریف حقوق اسیر در اسلام» گرد آوریم.

در گام نخست می‌بایست با جست‌‌وجو در منابع کتابخانه‌ای، از میزان تحقیق و مطالعه پیرامون این موضوع آگاه می‌شدیم، از‌این‌رو با مراجعه به کتابخانه‌های ملی، مجلس شورای اسلامی، دانشگاه تهران و دانشگاه امام صادق علیه‌السلام و بررسی مجموعه‌های یاد شده تنها با کتابی تحت عنوان «اسیر در اسلام» به قلم مرحوم‌حضرت آیت‌الله میانجی که در اوایل دهة شصت به همت ایشان به زیور طبع آراسته گردیده بود، روبه‌رو شدیم.

به غیر از کتاب یاد شده منبع انحصاری دیگری را مرتبط با موضوع نیافتیم. البته در غالب چاپ برخی از خاطرات آزادگان میهن اسلامیمان، این عزیزان به‌طور مختصر به ذکر پاره‌ای از حقوق اسیر براساس آیات و روایات پرداخته‌اند، اما نه به‌صورت جامع و کامل، ازاین‌رو پس از عنایت به این مسئله که در این حوزه با قلّت منابع جامع تحقیقاتی روبه‌رو هستیم و باتوجه به اهمیت موضوع؛ مصمم گردیدیم تا نسبت به جمع‌آوری اطلاعات و آیات و روایات آمده در این حوزه اقدام نماییم.

آیات قرآن و تفاسیر

ضمن رایزنی و بهره‌گیری از نظرات اساتید ارزشمند حوزه و دانشگاه خاصه جناب آقای دکتر موحدیان‌پور، آقای دکتر میرعلایی و حضرت حجت‌الاسلام‌والمسلمین جعفری محقق ارزشمند حوزه و دانشگاه، با اتخاذ شیوه‌هایی تصمیم به بررسی منابع اصلی احکام الهی و اسلام عزیز گرفتیم. در خصوص آیات قرآن برای گردآوری آیاتی که صراحتاً به این موضوع در نص آیه اشاره دارند مانعی وجود نداشت، اما می‌بایست آیاتی را نیز که حسب شأن نزول و یا تعبیری که مفسرین گرامی از آیات الهی می‌نمودند و در این مقام به بیان وقایع، حوادث و یا موضوعاتی مرتبط با بحث اسیر و اسیرداری در اسلام اشاره می‌فرمودند نیز مورد بررسی و گردآوری قرار می‌گرفت. از‌این‌رو چهار منبع تفسیری:

الف ـ تفسیرالمیزان

ب ـ تفسیر مجمع‌البیان

ج ـ تفسیر جامع

د ـ تفسیر نمونه

مورد بررسی و قرائت آیه به آیه قرار گرفت و نهایتاً ۲۹ آیه گردآوری و سپس اقدام به جمع‌آوری تفاسیر موجود و قابل دسترس به زبان‌های فارسی و عربی پیرامون این ۲۹ آیه نمودیم. نهایتاً نظرات تفسیری پنجاه مفسر قرآن کریم ذیل هریک از این آیات به‌صورت جداگانه در کتاب تفسیر، استخراج و تنظیم و برای محققان و اندیشمندان و دانش‌پژوهان گرامی قابل استفاده و فراهم گردید.