کتاب یکجانبه گرایی و چندجانبه گرایی در روابط بین الملل نشر انتشارات موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران

چندجانبه‌گرایی را می‌توان به‌عنوان عمل هماهنگی سیاست‌های ملی در گروه‌های سه یا چند دولت که ازطریق نهادی حاصل می‌شود، تعریف کرد. از پایان جنگ جهانی دوم، چندجانبه‌گرایی به‌طور فزاینده‌ای در سیاست جهانی اهمیت پیدا کرده است و به‌طور خاص در گسترش کنفرانس‌های چندملیتی خود را نشان داده است. در ادبیات روابط بین‌الملل، چندجانبه‌گرایی بیش از آن که به‌عنوان مفهومی که یک برنامه تحقیقاتی را تعریف می‌کند شناخته شود، به‌عنوان برچسبی برای انواع فعالیت‌های مبتنی‌بر همکاری چند دولت در یک حوزه خاص به‌کار گرفته شده است. بنابراین، قبل از اینکه بتوانیم چندجانبه‌گرایی در روابط بین‌الملل را درک کنیم، باید به این فکر کنیم که چگونه باید آن را تصور کنیم. ازاین‌رو، پیشنهاد می‌شود با توجه به تغییرات جاری در روابط بین‌الملل و مناسبات بین‌المللی، مفهوم‌پردازی از چندجانبه‌گرایی بایستی علاوه‌بر اندیشکده‌های و جامعه دانشگاهی، در دستور کار نهادها وسازمان‌های بین‌المللی قرار بگیرد. برخی نظریه‌پردازان روابط بین‌الملل مانند رابرت کئوهن چندجانبه‌گرایی را علی‌رغم اینکه به شکل اولویت‌دار در نهادهای بین‌المللی می‌بینند. از دید این عده، روابط فراملی و مسائل مربوط به اتحادهای تجاری فراملی بسیار مهم است. نهادها را می‌توان به‌عنوان مجموعه‌ای از قوانین پایدار و مرتبط، رسمی و غیررسمی، تعریف کرد که نقش‌های رفتاری را تجویز می‌کنند، فعالیت‌ها را محدود می‌کنند و انتظارات را شکل می‌دهند. بنابراین، نهادهای چندجانبه، ترتیبات چندجانبه با مجموعه‌ای از قوانین پایدار هستند. آنها را می‌توان از سایر اشکال چندجانبه‌گرایی، مانند جلسات موقت و ترتیبات کوتاه‌مدت برای حل مشکلات خاص متمایز کرد. این نهادها ممکن است به شکل رژیم‌های بین‌المللی یا سازمان‌های بوروکراتیک که نقش‌های حرفه‌ای خاصی را در عرصه بین‌المللی به کارکنان خود اختصاص می‌دهند، ظهور و بروز داشته باشند.