کتاب جامعه شناسی سیاسی آموزش بزرگ سالان کارلوس آلبرتو تورس نشر اندیشه احسان

مرور گسترده جامعه‌شناختی فعلی چالش‌ها و چشم‌اندازهای نجات آموزش بزرگ‌سالان، نه ضرورتاً به‌عنوان شکلی از عمل (که من در اینجا خطری نمی‌بینم) بلکه به‌عنوان رشته و حوزه پژوهش سیاسی، بهترین مکمل کتاب‌های "مسائل بین‌المللی در آموزش بزرگ‌سالان" است. از این مجموعه به دلایل متعددی استقبال می‌شود. دلیل نخست رویکرد جامعه‌شناختی آن است، مدت‌ها این احساس را داشتم که ما به کتابی در حوزه جامعه‌شناسی آموزش بزرگ‌سالان نیاز داریم تا فضای پژوهش جامعه‌شناختی در این حوزه را بر مبنای تلاش اولیه و ارزشمند پتر جرویس (۱۹۸۵) در اواسط دهه هشتاد، گسترش دهد. به یاد دارم در دوره‌ای را با عنوان "جامعه‌شناسی آموزش بزرگ‌سالان" با استفاده از کتاب جرویس به‌عنوان منبع اصلی اواخر دهه هشتاد و اوایل دهه نود تدریس می‌کردم، که خوش‌بینی مرا نشان می‌داد. یادم هست که متن بر مفهوم‌سازی‌های متفاوتی از آموزش مستمر بزرگ‌سالان، به‌ویژه زنجیره بین "آموزش از بالا" و "آموزش همالان"، کارکردهای (آشکار و پنهان) آموزش بزرگ‌سالان و رابطه آن با سیاست اجتماعی متمرکز شده بود. من یک مطالعه تکمیل کننده برای متن مذکور ارائه دادم. متن ارائه شده یک مقاله اکتشافی نوشته کارلوس آلبرتو تورس (۱۹۸۷) بود که یک دستورالعمل برای تحقیق در سیاست‌گذاری آموزش بزرگ‌سالان طرح‌ریزی می‌کرد. وقتی‌که دیدم کار مذکور به‌عنوان اساس دست‌نوشته اخیر وی تداوم پیدا کرده هیجان‌زده شدم. این اتفاق نشان می‌دهد کتابی که می‌خواهم مقدمه‌ای بر آن بنویسم دارای پیشینه طولانی‌مدتی در (باز) مفهوم‌سازی تدریجی و توسعه مباحث پیرامونی است. تورس پس‌ازآن، به نقش جنبش‌های اجتماعی در آموزش بزرگ‌سالان اهمیت زیادی قائل شد. اگر ادعا شود نقشی که جنبش‌های اجتماعی مذکور در توسعه و مفهوم‌سازی یادگیری جمعی بزرگ‌سالان بازی می‌کنند تقلیل نیافته، گزاف نگفته‌ایم. این تأثیر به رشد خود ادامه داده چیزی که نیاز است تحلیل دقیق و چند متغیری آثار آن بر فضای آموزش بزرگ‌سالان است، که باید با توجه به پیچیدگی‌ ظاهر متغیر دولت‌ها در مقابل چنین جنبش‌هایی، مدنظر قرار گیرد. چیزی که بدنه ادبیات (این حوزه) را غنی‌تر ساخت شناخت تدریجی تفاوت‌های زمینه‌ای جنبش‌های فعال موجود در سطح بین‌المللی بود، به‌ویژه جنبش‌هایی که تحت عنوان جنبش‌های اجتماعی فرعی جنوب (SSSMs) نامیده می‌شوند، که در این کتاب نه به خاطر ریشه‌ای که تورس در آمریکای لاتین دارد بلکه به‌عنوان جایی که برجسته‌ترین جنبش‌های اجتماعی (SSSMs) در آنجا ظهور کرده‌اند به شکل خاص مورد اشاره قرار می‌گیرند. بازگشت به سیر پژوهشی اتخاذ شده توسط تورس بعدازاین همه‌سال واجد اهمیت بود. زمانی او به‌عنوان همکار کیلیام (Killam) خدمت می‌کرد، من دوره کارشناسی ارشدم را در جامعه‌شناسی آموزش‌وپرورش می‌گذراندم، و وی یکی از مربیان من در این حوزه و حوزه‌های مرتبط (جامعه‌شناسی آموزش‌وپرورش و آموزش‌وپرورش تطبیقی/ بین‌المللی) بود، در دانشگاه آلبرتا به من تدریس کرده، و بر کارم نظارت می‌کرد. مشاهده تداوم بحثی که در سال ۱۹۸۷ میلادی در یک مقاله اتفاقی برای مرکز بین‌المللی آموزش و توسعه در دانشگاه آلبرتا که توسط م. کاظم باچوس تهیه شده، مهیج است. تورس به موضوعات ثانویه مرتبط با توسعه جهانی و منطقه‌ای، به‌ویژه تشدید جهانی‌شدن و سیاست فراگیر نئولیبرال که در جریان اصلی سیاست‌گذاری و زمینه‌سازی آموزش بزرگ‌سالان انعکاس می‌یابد، و نیز چالش‌های مختلف که در آمریکای لاتین، آفریقا، هند، همچنین اروپای غربی و آمریکای شمالی بروز می‌کنند، کشیده شد. فکر نمی‌کنم کسی در ارائه بحث بین‌المللی دقیق و موثق از پیچیدگی‌های تحت شمول بهتر از کارلوس آلبرتو تورس باشد. تربیت وی تحت نظر مارتین کارنوی در آموزش تطبیقی بزرگ‌سالان در دانشگاه استنفورد و تحقیق بین‌المللی جامع‌اش، و سروکارش با تحقیقات جامعه‌شناختی و آموزشی او را به بهترین فرد برای این انتخاب تبدیل می‌کند. تورس نظریه اجتماعی و رویکرد اقتصاد سیاسی را به این رشته وارد می‌کند. او ازنظریه‌های قدیمی دولت شاید حتی در حد یک نگاه گذرا اجتناب نمی‌کند. همان‌طور که شیوه وی در کارهای قبلی بااهمیت‌اش نظیر کتاب پراستناد او درباره موضوع آموزش غیررسمی در سال ۱۹۹۰ (تورس، ۱۹۹۰) بود، که کتاب مذکور پاسخی به یک کتاب قدیمی نوشته‌شده توسط لابله (۱۹۸۶) است، وی با تلاش زیادی به مفهوم‌سازی خود از دولت در عصر جهانی‌شدن شدید، به‌عنوان پشت‌صحنه آموزش بزرگ‌سالان، ادامه می‌دهد. من تصور می‌کنم بخش قابل‌توجهی از پیشینه این کار، در بحث عالی وی درباره موضوع با ماریا دل پیلار اوکادیز و پیا ونگ در کتابی در مورد اصلاحات مکتب پائولو فریره در سائوپائولو خود را نشان می‌دهد (اوکادیز و دیگران، ۱۹۹۸). تورس به‌عنوان یک تطبیق گرا، بدون در نظر گرفتن شاگرد سابق، دستیار و نویسنده همکارش و در حال حاضر محقق کثیرالانتشار دانیل شوگرنسکی، با کارهای روربرت آرنوف و جف یونسیکه به‌عنوان پیش‌زمینه، به انجام کارهای تطبیقی در آموزش عمومی در نیکاراگوئه، کوبا، گرانادا و تانزانیا کشیده شده است. اما کارلوس مردی است که راهی قاره‌های مختلف می‌شود و با این کار مواد اولیه کارش را فراهم می‌سازد که برد بین‌المللی تحلیل جامعه‌شناختی و تطبیقی او از آموزش را تقویت می‌کند. در تحلیل‌های وی آمریکای لاتین نه‌تنها با اروپا و آمریکای شمالی، بلکه با آسیای جنوبی و دنیای عرب همزیستی دارد. این پیشینه رنگارنگ و متنوع یک چیرگی بین‌المللی ایجاد می‌کند، چیرگی که وی را به کاندیدای اصلی تهیه پیش‌نویس اولیه گزارش عمومی یونسکو در زمینه یادگیری و آموزش بزرگ‌سالان(GRALE) تبدیل می‌کند، عناصری که در این کتاب نیز یافت می‌شود. همین‌طور که در این متن نیز به‌شدت احساس می‌شود، تحلیل‌های اقتصادی، سیاسی و بین‌المللی از طریق رجوع مداوم به برخی از بهترین نظریه‌پردازان حوزه‌های جامعه‌شناختی و فلسفی غنی ‌شده است، چیزی که در کار اولیه وی با ریموند آ. مورو قابل تشخیص است (Morrow & Torres, 1995, 2002). برای تورس، نظریه نقش مهمی در تحلیل آموزشی که شامل تحلیل آموزش بزرگ‌سالان نیز هست بازی می‌کند. بنابراین، وی مرا بشدت به تلاش جهت احیای جنبه‌ای از تحقیق آموزش بزرگ‌سالان، به خاطر نیاز به احیای حوزه‌ای که وسواس به "عمل" و بیزاری از چنین نظریه‌ای وجود دارد – البته با کنار گذاشتن برخی افراد برجسته و قابل‌ستایش (مانند استفان بروکفیلد، جان هولست، سایه وست وود، ریچارد ادواردز، جان فیلد، مایکل ولتون، اندریاس فرجس و پائولا المان فقید...) تحریک می‌کند. به نظر می‌رسد تورس مدعی است که نظریه‌پردازان اجتماعی، و سفسطه گرانشان، نسل در حال مرگ در تحقیقات آموزش بزرگ‌سالان هستند و وی هر تلاشی را برای تحقق این ادعا انجام می‌دهد. هنوز، نظیر مقاله اولیه و اتفاقی سال ۱۹۸۷ و مقاله مشتق از آن (تورس، ۱۹۹۱)، توجه تورس به نظریه دل‌مشغولی وی بر تحقیق سیاست‌گذاری را تحت تأثیر قرار نداده است. این کتاب نه‌فقط شواهدی که با قوانین (مصوب مجالس) آموزش بزرگ‌سالان از السینوره تا نمونه‌های اخیرتر در هامبورگ و بلن مرتبط هستند بلکه به‌نوعی با بررسی طیفی از اسناد سیاست‌گذاری، شواهد گسترده‌ای در این زمینه ارائه می‌دهد. این شواهد به خاطر مواردی که به دستورالعمل سیاست‌گذاری وارد یا از آن حذف می‌کنند کاملاً موشکافی می‌شوند. من از این مکمل ارزشمند در تحقیقات آموزش بزرگ‌سالان استقبال می‌کنم. همین‌طور خاطرنشان می‌کنم که این متن می‌تواند مکملی بااهمیت در ادبیات جامعه‌شناسی آموزش‌وپرورش و کل جامعه‌شناسی باشد. آموزش بزرگ‌سالان یک حوزه مهم از پژوهش در تحقیق جامعه‌شناختی است بنابراین باید خود را به شکل برجسته‌ای در بین زیرشاخه‌های رشته‌های گسترده‌تر نشان دهد.