کتاب مجموعه ادبیات عصر مشروطیت، مشروطیت ایران وخارجی جلد 1 نشر دنیای اقتصاد

در باور عمومی مفهوم انقلاب مشروطه با مفهوم انقلاب سیاسی که از اواخر سال ۱۳۲۳ قمری(۱۲۸۴خورشیدی) در ایران آغاز شد و در نهایت به پیروزی آن در ربیع‌الثانی ۱۳۲۴ قمری (۱۲۸۵ خورشیدی) انجامید، عجین است. ولی سلسه وقایع مزبور، تنها وجه سیاسی انقلاب مشروطه است و نه کلیت آن. انقلاب مشروطه، یک انقلاب عظیم فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بود که ظهور وجه فرهنگی آن مقدم بر پیروزی وجه سیاسی آن است. در دوره چهارجلدی «مشروطیت ایران و رمان خارجی» که پاره‌ای از مجموعه بزرگتر «مجموعه ادبیات عصر مشروطیت» است، سیر آشنایی ایرانیان با تحولات ادبی دنیای جدید، و تغییر ذائقه ادبی در سالیان پیش و پس از انقلاب مشروطیت، دیده می‌شود. بخشی از کتاب: برناردن دسن پی‌یر گوید: تقریبا سی سال قبل چند نفر از فضلای انگلیسی در لندن با هم متفق شده قرار دادند هر یک به قطری از اقطاز عالم واقع در اقالیم خمسه سفر کنند‌‌ و از انوار معارف هر اقلیم، کسب روشنی نمایند. تمام علوم را در نظر گیرند و از معلومات جمیع فنون آنچه میسر شود، به چنگ آرند مگر توانند دست نوع انسان را گرفته از گرداب جهل بیرون کشند و از خطر و زحمت طوفانی نادانی رهانده به ساحل معرفت و دانش رسانند تا اولاد آدم عموما به فیض سعادت فایز گردند و از رنج و محنت بدبختی و بی‌سامانی آسوده شوند. این کار مهم البته خرج گزاف دارد. مسافرین این سفر حکمای بزرگی‌‌ می‌باشند و هر دانشمندی باید با تهیه کامل، به یکی از ممالک بعیده برود و خدام و حواشی و تحف والا و لوازم دیگر با خود برد و خلاصه این است که یک نفر از عهده این مخارج کلی و مصارف عمده برنمی‌آید. پس کمپانی یا شرکتی از لردهای انگلیس و تجار و علما و اعیان این ملت و اجزای خانواده سلطنت برای دادن خرج این سفر منعقد شده، دایره کشیدند و اسامی شرکا را نوشتند و آنها هر یک مبلغی در زیر اسم خود تعیین نموده و امضا کردند و چون این خبر منتشر شد بعضی از سلاطین فرنگ نیز محض پیشرفت این کار خیر، تنخواهی لایق دادند.