کتاب مقایسه اندیشه سیاسی علی شریعتی و مرتضی مطهری نشر کنکاش

آزادی یکی از مقوله­های مهم فلسفی، اجتماعی و سیاسی است. به همین دلیل اندیشمندانی که راجع به سیاست و اجتماع نظری داشته­اند و در باب آن اندیشیده­اند ناگزیر بوده­اند موضع خود را نسبت به آزادی مشخص کنند. دلایل رد و یا قبول آنرا توضیح دهند و اصولاً بگویند که چه زمینه­هایی برای پذیرش یا عدم پذیرش آن وجود دارد و از تبعات این رد یا قبول سخن بگویند و از آن دفاع کنند. آزادی یکی از مقوله­­هایی است که هر انسان متفکری به سادگی نمی­تواند از کنار آن بگذرد و به همین دلیل هست که بعضی می­گویند هیچ استعدادی نمی­شکفد مگر در سایه آزادی. اما با وجود اینکه از آزادی زیاد صحبت شده است پیرامون آن اتفاق نظر کمتر وجود دارد. هر کسی با توجه به بینش و فرهنگ خود آزادی را به نحوی تفسیر و توجیه کرده است که از نظر دیگری بوی اسارت می­دهد. اما در یکی دو قرن اخیر بندرت دیده شده است که حاکم یا اندیشمند سیاسی خود را با آزادی مخالف نشان داده باشد و این در رابطه با غرب بیشتر صدق می­کند تا شرق. در کشورهایی همچون ایران نیز پس از آشنایی با غرب اندیشمندان پیرامون این مفهوم سخنها گفته­اند و از نداشتن آن نالیده­اند و از فایده­های آن صحبت زیاد کرده­اند. دلیل این که راجع به آزادی زیاد صحبت شده، این است که در فلسفه سیاسی جدید محور بحث از فضیلت و کمال به سوی آزادی آمد و آزادی را اصل و محور قرار داد. بعد از رنسانس که انسان در مرکز و محور زمین قرار گرفت و بحثهای متافیزیکی کمتر شد آزادی انسان نیز اهمیت پیدا کرد و ملاک درستی و نادرستی حکام و رژیمها را نیز از نزدیکی یا دوری آنها نسبت به آزادی می­سنجیدند. حتی حاکمان مستبد نیز در زیر لوای آزادی به استبداد خویش ادامه می­دادند و عنوان می­کردند که آزادی حقیقی را آنها برای ملتشان به ارمغان آورده­اند. بهرحال آزادی در قرون معاصر جایگاه خود را پیدا کرد و این خود عکس­العملی بود در مقابل کلیسا و مذهبی که برای انسانها اهمیتی قائل نبود و حکام را سرور و آقای انسان می­دانستند و خود را فقط در مقابل خدا پاسخگو می­دانستند. از طرف دیگر با تغییر و تحولات اقتصادی در غرب، که بورژوازی در حال رشد بود و زندگی و حکام فئودالی اجازه رشد به آنها نمی­دادند. اندیشمندان برخاسته از متن این بورژوازی هرچه که بوی فئودالی و مذهب و کلیسا می­داد را یکسره نفی کردند تا علاوه بر اینکه آزادی سیاسی را بدست آورند، آزادی تجارت و بازرگانی را نیز کسب نمایند. دولت را نیز نگهبان و حافظ منافع خویش می­خواستند نه آقا و ارباب... -از متن کتاب-