کمال‌گرایی و بی­‌طرفی و آثار آن در ساختار قدرت و حقوق عمومی
دوره پیشرفته حقوق عمومی مکاتب فلسفی- کلامی حقوق عمومی (۱)

رویکردهای کمال­گرایی و بیطرفی و آثار آن­ها درساختار قدرت، ‌حقوق عمومی‌ و حکمرانی دولت­ها، ‌‌بخشی از مباحث مربوط به درس «مکاتب کلامی- فلسفی حقوق عمومی» در دورۀ دکتری این رشته است. حقوق عمومی به عنوان نظام حقوقیِ حاکم بر روابط دولت و شهروند ‌‌با مطالعه و واکاوی کارکرد، ‌‌ساختار، ‌‌نقش و جایگاه دولت به تبیین و ترسیم محدوده­های اقتدار دولت و آزادی فرد می­پردازد. در کمال­گرایی و بی­طرفی محور مباحث این مسأله است که آیا دولت حق و تکلیف دارد که درنهانی­ترین زوایای ذهنی و درونی انسان­ها ورود کرده و به ترسیم خط­مشی­های زندگی مطلوب در حوزه­های معنوی همچون دین، ‌‌فرهنگ، ‌‌هنر، ‌‌اخلاق و تجربیات زیبایی شناختی بپردازد یا خیر؟ در طول تاریخ اندیشه، ‌‌کمال­گراییِ دولت قدمتی دیرینه داشته و مبانی نظری آن از اندیشه­های فیلسوفان یونان باستان نظیر افلاطون و ارسطو سرچشمه می­گیرد؛ اما بیطرفی دولت پس از رنسانس و با ماکیاولی آغاز و در دورۀ جان لاک به اوج خود می­رسد. در عین ­حال، ‌‌تئوریزه کردن بیطرفی دولت مدیون اندیشه­های ­جان راولز و کتب «نظریۀ عدالت» و «لیبرالیسم سیاسی» اوست و با اندیشه­های فیلسوفانی چون دورکین اوج‌‌‌ می­گیرد. ورود این مباحث به ساحت اندیشه در حوزه­های فلسفۀ اخلاق و فلسفۀ سیاسی باعث غنای آن شده و فیلسوفانی چون کیملیکا و نِیگل با ارائۀ نظریات خود به تعمیق آن کمک شایانی می­کنند. هرچند این دو مفهوم بطور پراکنده درآثار فلسفۀ اخلاق و فلسفۀ سیاسیِ ­ترجمه شده در ایران مطرح شده­اند، ‌‌اما عمومی کردن و سامان یافتن آن بی­شک مدیون اساتیدی چون دکتر علیرضا حسینی بهشتی، ‌‌دکتر محمد راسخ استاد برجستۀ حقوق عمومی، ‌‌دکترسیدعلی محمودی و دکتر محمدرضا رفیعی است که راه ورود این مفاهیم را در ساحت اندیشۀ ایرانی با نگارش کتاب، ‌‌رساله و مقاله هموار کرده­اند. نگارندگان با ابراز امتنان از تلاش علمی نامبردگان، ‌‌نخست تلاش کرده­اند با تنظیم و دسته بندی ادبیاتِ پیشین این مفاهیم، ‌‌آخرین اندیشه پردازی در این حوزه و مکاتب جدید همچون «جماعت­گرایی» را ارائه دهند و همچنین کوشش نموده­ اند تا بدون قضاوتِ ارزشی در مورد این دو رویکرد، ‌‌معایب، ‌‌محاسن و آثار آنها درساختار قدرت و حقوق عمومی را بررسی نمایند که در نوع خود، ‌‌کاری جدید است. بدیهی است در جهان امروز اتّخاذ رویکرد مطلقِ کمال­گرایی یا بیطرفی امکان­پذیر نبوده و حکومت­ها با توجه به اهتمام خود به نظام حق­ها و آزادی­های فردی و میزان توجه به آرمان­ها و ارزش­ها، ‌‌ترکیبی از کمال گرایی و بیطرفی را با شدّتی کم و بیش‌‌ بر می­گزینند. اثر حاضر درعین حال که کتابی درسی است، ‌‌بی­تردید خوانندگان خاص خود را در حوزۀ عمومی خواهد داشت و با طرح مسائلی نو در حوزۀ اندیشه­های سیاسی، ‌‌حقوق عمومی، ‌فلسفۀ اخلاق و فلسفۀ سیاسی، ‌‌مباحث جدیدی را پیش روی صاحبان اندیشه خواهد گشود. نویسندگان با اذعان به ناتوانی و بضاعت اندک علمی خود، ‌‌دست یاری به سوی ارباب معرفت و صاحب نظران دراز کرده و برای تکمیل این اثر چشم به راه انتقادات و پیشنهادهای سازندۀ آنان هستند. ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌حسین رحمت الهی ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اُمید شیرزاد