کتاب صوتی فهم فلسفه
فلسفه در قرون وسطی و دوران تجدد

- درباره کتاب صوتی فهم فلسفه؛ فلسفه در قرون وسطی و دوران تجدد: کتاب صوتی «فهم فلسفه؛ فلسفه در قرون وسطی و دوران تجدد» یکی از سه جلد کتاب از مجموعه‌ی «فهم فلسفه» است. عناوین دیگر این مجموعه عبارتند از: «اندیشه در روزگار باستان و دوره‌ یونانی‌مآبی» و «اندیشه معاصر». این کتاب به معرفی فلیسوفان در سه ‌دوره‌ی متفاوت می‌پردازد و به قلم فیلسوف بزرگ خانم «جون ا.پرایس» نوشته شده است. - خلاصه‌ای از کتاب صوتی فهم فلسفه؛ فلسفه در قرون وسطی و دوران تجدد: مسیحیت از دل یهودیت بیرون آمد. بنیان‌گذار آن عیسی مسیح، آموزه‌های خود را بر ایمان یهودی که در این فرهنگ چشم به جهان گشوده بود، پایه گذاشت. در زمان او (حدود ۶ ق.م – ۳۶ م) بسیاری از یهودیان بر این گمان بودند که مسیحا رهبری سیاسی و نظامی و مذهبی خواهد بود و به درد و رنج ایشان در دستان حاکمان ستمگر رومی پایان خواهد داد. اما مسیح گفت که «من رهبر نظامی یا سیاسی نیستم». در عوض او رستگاری و بخشایش خدا برای همه را وعظ می‌کرد. به مردم می‌گفت: «گناهان شما به برکت نام او بر شما بخشوده خواهد شد». چنین سخنانی یهودیان را که اعتقاد داشتند هیچ‌کس جز خدا نمی‌تواند گناهان را ببخشد، متوحش کرد. به گفته‌ی مسیحیان، عیسی همچین خدایی را «پدر» می‌نامید که مفهومی بیگانه برای یهودی‌ها بود. او به مردم می‌گفت که: «دشمنان خود را دوست بدارید و به کسانی که از شما نفرت دارند، احسان کنید و هرکه شما را لعن کند، برایش برکت بطلبید و دعای خیرتان را روانه‌ی او کنید». سخنان عیسی(ع) گسستی واضح از اندیشه‌ی یهودیان و فیلسوفان یونانی‌مآب همچون کلبی‌ها، اپیکوری‌ها یا رواقی‌ها که همه به دنبال سعادت می‌گشتند، بود. اما نه از طریق عشق به خدا، چون نه به خدای شخصی اعتقاد داشتند و نه به رستگاری شخصی. مسیحیان اولیه ایمان را بسیار مهم‌تر از عقل می‌دانستند و به همین دلیل فلسفه مورد سوءظن آنان قرار داشت. با هرچه بیشتر گرویدن آدم‌های تحصیل‌کرده به مسیحیت، نیاز به فهم رابطه‌ی میان فیلسوفان مسیحی و عهد جدید فزونی گرفت. با این حال، مجادله بر سر ایمان و عقل در سرتاسر قرون وسطی ادامه داشت. در واقع در جهان قرون وسطی، فلسفه و الهیات بر روی شناخت خدا از راه ایمان یا عقل (یا هردو) با نظر به رستگاری انسان متمرکز بود. فیلسوفان و عالمان الهیات قرون وسطی در طول صدها سال علم را نادیده گرفته بودند، زیرا می‌خواستند خدا را در کانون توجه خود قرار دهند. اما به تدریج علاقه‌ی فیلسوفان و دانشمندان به جهان طبیعی جلب شد و آن‌ها در پی آن برآمدند تا خود را از آموزه‌های قطعی کلیسا رها کنند. عصر فلسفه‌ی تجدد (یعنی دوران کشفیات فلسفی و علمی و شیوه‌ای کاملا جدید در نگاه کردن به امور) در حال آغاز شدن بود. اواخر قرن چهاردهم آغاز رنسانس بود، واژه‌ای فرانسوی به معنای «نوزایی» یا «تولد دوباره»، دورانی بسیار غنی از نظر پیشرفت فرهنگی و شیوه‌ی جدید نگرش به طبیعت انسان. رنسانس که در سرتاسر قرن هفدهم نیز دوام داشت، نوزایی در طرز فکر بود، طرز فکری که انسان را موجودی شریف و ارزشمند می‌دید و نه موجودی صرفا گناهکار. مفهوم نوزایی در فرهنگ و هنر روزگار باستان نیز تجلی پیدا کرده بود. شخص آرمانی در این عصر، انسان رنسانس بود، انسانی سرآمد به صورت عام، در زندگی و همچنین هنرها، ادبیات و علوم. به طور کلی نخستین قرن‌های اندیشه‌ی فلسفی مدرن، سرشار از ماجراجویی‌های جسورانه‌ی ذهن بود. در این زمان فیلسوفان آزاد بودند تا نظام‌های حقیقت را بر اساس اصول شفاف و عقلانی تدوین کنند. عقل‌گرایی که شیوه‌ی اندیشمندانه‌ی نویی در فلسفه‌ی مدرن بود، بر مشاهدات علمی و ریاضیات تاکید می‌کرد. با این حال، برخی فیلسوفان از تاملات عاری از دقت عقل‌گرایان ناخشنود بودند، تا این‌که کم‌کم نقطه‌ی عطف دیگری در فلسفه پدید آمد. این فیلسوفان که به تجربه‌باوران بریتانیایی معروف‌اند، توانایی ذهن را برای شناخت خدا، جهان یا طبیعت بشر زیر سوال بردند. تجربه‌باوران مثل شک‌اندیشان یونان باستان پرسش‌شان این بود که آیا شناخت خدا به‌عنوان امری یقینی اصلا امکان‌پذیر است یا نه. از زمان افلاطون به بعد، عقل‌گرایان بر این گمان بودند که شناخت راستین، فطرت عقل است و اگر ما از عقل درست استفاده کنیم، می‌توانیم به معنای هستی انسان و جهان پی ببریم. عقل‌گرایان پیشرو در قرن هفدهم عبارت بودند از دکات فرانسوی، اسپینوازای هلندی و لایپ‌نیتس آلمانی. سه تجربه‌باور پیشرو در فلسفه‌ی مدرن همه بریتانیایی بودند: جان لاک انگلیسی، جرج بارکلی ایرلندی و دیوید هیوم اسکاتلندی. همه‌ی این سه تجربه‌باور بریتانیایی به عقل‌گرایان مخالف بودند. آنان اعتقاد داشتند که ذهن هیچ دانش فطری ندارد و تنها راه ما برای درک جهان، تجربیات حسی است. کانت پیش از خواندن آثار تجربه‌باوران بریتانیایی از سمت‌وسویی که در فلسفه به آن می‌رفت خرسند بود، تا آن‌که ادعا کرد «هیوم» مرا از خواب‌های جزمی بیدار کرد. او گفت ذهن نقشی فعال در شناخت جهان دارد و با جهان سازگار نمی‌شود. کانت همچنین با عقل‌گرایان قاره‌ای که می‌گفتند با عقل صرف می‌توانیم خدا، اختیار و نامیرایی را بشناسیم، موافق نبود. عظمت او در قابلیت‌اش برای ترمیم شکاف میان عقل‌گرایی و تجربه‌باوری بود. از آنجا که کانت دست به نقادی توانایی‌های ذهن زد، فلسفه‌ی او به فلسفه‌ی نقادانه معروف است. مانند فلسفه‌ی افلاطون و ارسطو، فلسفه‌ی کانت نیز یکی از مهم‎‌ترین نقاط عطف در تاریخ اندیشه‌ی غربی است. کانت دریافت که عقل ما منحصر و محدود به شناخت جهان طبیعی است، اما چون ما توانایی اندیشیدن در مورد جهان ماوراءطبیعی و مفاهیمی چون خدا، آزادی و فناپذیری را داریم، باید بر این اساس دست به عمل بزنیم. این کشفیات کانت را در ردیف فیلسوفان بزرگ جهان قرار داد، هرچند اندیشمندانی همچون هگل نتایج کانت را زیر سوال بردند. هگل آدمی فروتن نبود. او ادعا می‌کرد که زیروبم فلسفه و تاریخ را می‌فهمد. در تقابل با کانت بر این گمان بود که اگر ما بتوانیم در مورد خدا فکر کنیم، می‌توانیم خدا را بشناسیم. هگل مانند اسپینوزا خدا و جهان را جدایی ناپذیر می‌انگاشت، اما تصورات متفاوتی درباره‌ی نحوه کارکرد خدا داشت. اندیشه‌ی هگل سرانجام، مشاجرات فراوانی را هم بر سر فلسفه‌ی او و هم کفایت آن برانگیخت. فلسفه‌ی هگل عمدتا روشی است برای فهم روند تاریخ. او درباره‌ی حقایق جاودانی و لاتغیر سخنی نگفت، زیرا می‌دید که همه‌چیز پیوسته در حال تغییر است. او معتقد بود که ناریخ مثل یک رودخانه‌ی جاری است و نیز چنین‌اند اندیشه‌های انسان: آن‌ها به شرایط گوناگون تغییر می‌کنند. عقل پیوسته در حرکت است و شناخت انسان پیوسته در پیشرفت است. در ادامه نیز مارکس ماتریالیست اذعان داشت که دانش ما محدود به داده‌های مادی جهان است. - تم کتاب فهم فلسفه؛ فلسفه در قرون وسطی و دوران تجدد: این کتاب در پنج فصل به بررسی و معرفی فیلسوفان قرون وسطی، فلسفه‌ی مدرن در دوره‌ی رنسانس، تجربه‌باوران بریتانیایی، فلسفه‌ی نقادانه، ایدئالیسیم و ماتریالیسم می‌پردازد. - درباره جون ا. پرایس: خانم جون ا.پرایس دارای درجه‌ی دکتری فلسفه از دانشگاه ایالتی آریزونا و استاد ممتاز فلسفه و مطالعات دینی در کالج شهر مسا واقع در آریزوناست. او مدت سی‌وپنج سال در دوره‌ی لیسانس برای دانشجویان دانشجویان فلسفه تدریس کرده است.