کتاب آشنایی زدایی از منظر پژوهش های سبک شناختی احمد محمد ویس نشر انتشارات دانشگاه تهران

زبان مجموعه آواها و رمزگانی است که برای تنظیم اندیشه و نیز ارتباط میان افراد بکار می‌رود. آدمی از طریق زبان، اندیشه و خیال خود را سازمان می‌دهد و معانی پیچیده را در قالب فرمهای مختلف زبانی منتقل می‌کند. زبان معجزه آفرینش و پدیده‌ای است که توانایی شگفت‌انگیزی در پذیرش صور تحول و تغییر و بالندگی دارد. زبان موجودی زنده، متکامل و پویا است که نه تنها در طی اعصار و طول زمان صورتهای مختلف تحوّل را به نمایش می‌گذارد بلکه قادر است در یک دوره خاص و در یک زمان معین، تصاویر متنوعی را ترسیم کند که به لحاظ عمق و سنگینی که در آن نهفته است، از دیگر دوره‌ها متمایز باشد. در مورد پیدایش زبان آراء و نظرات مختلفی از سوی اندیمشندان مطرح شده است. از جمله ابن فارس با استناد به آیه «وعلّم الآدم الاسماء کلّها» می‌گوید: «زبان عربی توقیفی (وحی) است از جانب خداوند». ابن جنی بر این باور است زبان در اصلِ خود، وضعی است، وی می‌گوید: بیشتر اندیشمندان بر این باورند که اصل زبان مبتنی بر وضع و اصطلاح است نه وحی و توقیف... لایب نیتز (Leibnitz) از فلاسفه آلمان در اوایل قرن نوزدهم معتقد است که ریشه همه زبانها در اصل یکی بوده است، اما پس از وی زبانشناسی به اسم ماکس مولر (Max Muller) ظهور کرد که اصل و منشأ زبانهای مختلف را متفاوت می‌دانست، وی معتقد بود: بشر پیش از آنکه به کابرد واژگان برای معانی خاص دست یابد، در سرزمین‌های جغرافیایی مختلف پراکنده شده است. عربها نیز بر این باورند که زبان حضرت آدم در بهشت عربی بوده است، اشعاری هم به زبان عربی به او نسبت داده‌اند، همچنین معتقدند که اصل و ریشه همه زبانها عربی بوده است. به هرحال در مورد اصل و ریشه زبان‌های مختلف و چگونگی پیدایش آنها، اختلاف نظر زیادی وجود دارد، اما صرف نظر از تفاوت دیدگاه‌های مختلف در مورد واحد یا متعدد بودن منشأ پیدایش زبان بانگاهی به زبان‌های موجود در سرتاسر گیتی، درمی‌یابیم که زبان به عنوان موجودی زنده روزی به دنیا می‌آید، و رشد و تکامل می‌یابد، پس از مدتی از بین می‌رود، یا تنها به شرط تحول و تکامل امکان بقا می‌یابد. به هر جهت شاید مهمترین دستاوردِ تلاش برای آگاهانه زیستن با زبان، دریافتِ این نکته باشد که کشف هر رازی در زبان به مثابه کشف رازی در نظام هستی، و از سوی دیگر هر کشف تازه‌ای در گوشه‌ای دیگر از هستی می‌تواند به معنی کشف رمزی در زبان باشد. از این رو این شبکه در هم تنیده از ساختمان و روابط، آن چنان رفتارهای پیچیده‌ای از خود نشان می‌دهد که اندیشمندان و علاقمندان به مسائل زبانی را اگر نه برای همیشه، تا مدتهای مدید به خود مشغول می‌دارد. در همه زبانهای دنیا دو جنبه اصلی وجود دارد که کاملا با یکدیگر متفاوتند، یکی زبان علم و دیگری زبان هنر و ادبیات است، در هر دو صورت وظیفه زبان برقراری ارتباط از طریق واژگانی با معنا و دارای مدلول است. در زبان علم هدف انتقال معلومات به شیوه علمی است، یعنی از طریق بکارگیری اصطلاحاتی که در تعیین معانی از دقت لازم برخوردارند، بطوریکه هر لفظ، مسمای مخصوص به خود را دارد و هیچ گونه ابهام و غموضی در تعیین معنای مراد رخ نمی‌دهد. از این رو زبان علمی زبانی شخصی نیست بلکه بطور کامل از هر گونه انگیزه، احساس و عاطفه بکارگیرنده آن به دور است، این مسئله نسبت به زبان علم امری ضرروی و الزامی به شمار می‌رود.