کتاب صوتی عقل سرخ

 کتاب صوتی «عقل سرخ» اثر سترگ «شیخ شهاب‌الدین سهروردی» به زبان فارسی است. کتابی که از نمادهای فلسفه و عرفان ایرانی است. نویسنده با زبانی استوار و در عین حال رازآلود و صوفیانه، شرحی جالب از مباحثی عینی و حکمی را ارائه داده است. این کتاب مربوط به دوران میانی زندگی شیخ اشراق بوده و با زبان روان فارسی نوشته شده است. اثر حاضر را انتشارات نیستان با صدای خانم مریم محبوب برای علاقه‌مندان عرضه کرده و در بخش فلسفه وبسایت فیدیبو نیز قابل شنیدن و دانلود است.  

کتاب صوتی عقل سرخ درباره‌ی چیست؟

این کتاب فلسفی و عرفانی، به زبان داستانی نمادین بیان شده است. سهروردی آن را بسیار هنرمندانه به نگارش درآورده است. عقل سرخ، به عبارتی حقیقت مطلق و نهایی نمایندگی می‌کند که این بزرگ‌مرد آن را به صورت پیرمردی با موی سرخ تصویر کرده و شرح گفت‌وگوهایی را با این پیرمرد بیان کرده است. این کار خلاقانه سهروردی است که این متن را کم‌مانند ساخته. بسیاری از بزرگان عرفان و ادبیان برای شرح عقل سرخ کوشیده است.

شیخ شهید، سهروردی

يحيى بن حبش بن امیرک معروف به شهاب الدین در سال ۵۴۹ هجری قمری، در روستای سهرورد نزدیک زنجان پای به عرصه‌ی گیتی نهاد. سهروردی را احیاءکننده حکمت اشراق می‌دانند و به همین سبب وی را شیخ اشراق نامیده‌اند. نام وی با فلسفه، عرفان و حکمت گره خورده است و از بزرگ‌ترین متفکران مشرق به شمار می‌رود.

در آغاز سهروردی برای دانش‌اندوزی به نزد مجدالدین جیلی راهی شهر مراغه شد و در آن‌جا به تحصیل اصول فقه و حکمت پرداخت پس از آن راهی اصفهان شد تا با شاگردی ظاهرالدین قاری بر دانش خود بیفزاید. از این‌جا بود که درون نگریست و در سیر آفاس و انفس اشتغال داشت. از این‌رو است که وی می‌گوید بسیاری گفته‌ها و حکمت‌هایش به عینیت از راه ریاضت به دست آمده، نه از راه استدلال و برهان.

شیخ اشراق خلاف رأی پیشینیان و هم‌دوره‌های خود از حکمت و فلسفه سخن گفته است و به جای اینکه فقط نگاه به فلاسفه یونانی و عربی داشته باشد، حکمت ایرانی و اصطلاحات زرتشتی در واژگان وی دیده می‌شود و به طرز شگفتی بر محتوا و مغز این اندیشه‌ها چیره بوده است. به جرئت می‌توان گفت که حافظ حکمت ایرانی را باید سهروردی دانست. از این سبب، وی هرگز تحمل نمی‌شد و بسیاری از هم‌عصران این نامور، او را بدعت‌گذار و عنصری نامطلوب می‌دانستند.

سرانجام، این بزرگ‌مرد به سبب دوستی با ملک ظاهر، شاه حاکم حلب، مقیم این شهر می‌شود، اما اقامت آسوده‌اش دیری نمی‌پاید. سهروردی در سن ۳۸ سالگی به سال ۵۸۷ هجری قمری در حبس می‌شود و سپس به فتوا و تحریک خشک‌اندیشان کشته می‌شود. از این رو، گاه با نام شیخ شهید یا شیخ مقتول نیز از وی یاد می‌کنند.

از سهروردی آثار پر شماری به عربی و فارسی بر جای مانده است:

• منطق التلويحات،
• آواز پر جبرئیل،
• صفیر سیمرغ،
• پرتو نامه،
• روزی با جماعت صوفيان،
• كتاب المقاومات.

سه دلیل که باید به کتاب صوتی عقل سرخ را گوش دهیم؟

• علاقه‌مندان به فلسفه و حکمت به ویژه آنچه که نیایی ایرانی دارد، نمی‌توانند اندیشه و آرای بزرگ ناموری چون سهروردی را مورد جست‌وجو و کاوش قرار ندهند. شناخت وی نیز امری شدنی نیست، مگر آن که به آثار اصلی و اساسی سهروردی بپردازیم. عقل سرخ نیز، از همان اثرهایی است که نشان از اصالت و تحول عظیم در اندیشه این حکیم را با خود دارد. نویسنده توانسته با نثری ساده و دلکش مطالبی را پی گیرد که در جای دیگر نمی‌توان آن را یافت.
• کتاب‌هایی چون عقل سرخ، از آن جهت که به زبان فارسی است که اهمیتی دو چندان دارد. در زمانه‌ی سهروردی زبان دیوانی و علمی، با تقریب خوبی عربی بوده است، وقتی چنین اثری برجای مانده است نشان از عمق حکمت و اندیشه نزد فارسی‌زبانان و فرهنگ ایرانی خبر می‌دهد. در واقع، می‌توان دریافت که زبان فلسفه‌ورزی و تفکر به فارسی عمق و قدمتی قابل توجه دارد و امروزه نیز می‌تواند به مدد ما بیاید، از این رو نباید، خواندن و شنیدن این کتاب را از دست داد.
• کتاب حاضر از سویی از محورهای اساسی اندیشه‌ی اشراقی و عرفان است؛ از سوی دیگر، شنیدن آن نیز می‌تواند لذت درگیر شدن با زبان فاخر و کهن حکمی فارسی را برای ما به همراه داشته باشد. به همین سبب به راحتی می‌توان با گوش سپردن به آن ساعاتی خوش و مفید برای خود رقم بزنیم.

در قسمتی از کتاب صوتی عقل سرخ می‌شنویم

پرسیدم پیر را که به پوشنده زره که آسیب رسد تفاوت باشد؟ گفت تفاوتست گفت بعضی را آسیب چنان رسد که اگر کسی را صد سال عمر باشد و در اثناء عمر پیوسته آن اندیشه که گوهر کدام رنج صعبتر بود و هر رنج که ممکن بود در خیال آرد، هرگز به آسیب زخم تیغ بلارک خاطرش نرسیده باشد، اما بعضی را آسانتر بود. گفتم ای پیر چه کنم تا آن رنج بر من سهل بود؟ گفت چشمه زندگانی به دست آور و از آن چشمه آب بر سر ریز تا این زره بر تن تو بریزد و از زخم تیغ ایمن باشی که آن آب این زره را تنگ کند و چون زره تنگ بود، زخم تیغ آسان بود. گفتم ای پیر، این چشمه‌ی زندگانی کجاست؟ گفت در ظلمات اگر آن می‌طلبی، خضروار پای‌افزار در پای کن و راه توکل پیش گیر تا به ظلمات رسی، گفتم راه از کدام جانبست؟ گفت از هر طرف که روی، اگر راه روی راه بری. گفتم نشان ظلمات چیست؟

گفت سیاهی، و تو خود در ظلماتی، اما تو نمی‌دانی آنکس که این راه رود چون خود را در تاریکی بیند، بداند که پیش از آن هم در تاریکی بوده است و هرگز روشنایی بچشم ندیده پس اولین قدم راه روان اینست و ازینجا ممکن بود که ترقی کند.

سه پیشنهاد برای علاقه‌مندان کتاب صوتی عقل سرخ

اگر از دوستداران فلسفه و حکمت و عرفان هستید و شنیدن کتاب حاضر نیز توانسته شما جذب کند، امید می‌رود که سه پیشنهاد ما برای شما خواندنی باشد:

• کتاب ضیافت نوشته شده از سوی افلاطون و به ترجمه‌ی محمدعلی فروغی، انتشارات کوله پشتی.
• کتاب سیر فلسفه در ایران، نویسنده محمداقبال لاهوری، با ترجمه‌ی ا. ح. آریان‌پور، انتشارات نگاه.
• کتاب سوانح، اثر امام احمد غزالی، ناشر نشر ثالث.