کتاب پویایی شناسی سیستم ها جلد 1 نشر انتشارات آریانا قلم

«پویایی به معنی تغییر در طول زمان است. جهان ما و تمام مظاهر آن پویا است. همه چیز در جهان در حال تغییر است. شاید تنها چیزی که تغییر نمی‌کند، خود تغییر است. از کوچکترین اجزای تشکیل دهنده‌ی جهان تا موجودیت‌های بزرگ در هستی با گذشت زمان تغییر می‌کنند»

کتاب «پویایی‌شناسی سیستم‌ها» نوشته‌ی دکتر علینقی مشایخی رویکردی مدیریتی دارد و به مسائلی نظیر اصول تفکر سیستمی و استفاده از آن در تحلیل کیفی رویدادهای اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و مدیریتی می‌پردازد. این اثر به مخاطب می‌آموزد که تفکر سیستمی یک مهارت است و با تقویت این مهارت و با استفاده از مدل‌های پیچیده‌ی ریاضی می‌توان این تفکر را جایگزین تفکر خطی و ایستا کرد.

درباره‌ی کتاب پویایی‌شناسی سیستم‌ها

دانش پویایی‌شناسی و تبیین تفکر غیرخطی و پویا یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای دکتر مشایخی است. علم پویایی‌شناسی پدیده‌های حقیقی را مدل‌سازی می‌کند و با شبیه‌سازی موقعیت‌های کنش و واکنش یک سیستم نتیجه‌ی مطلوب را نشان می‌دهد. با کمک این تفکر می‌توان از تصمیمات پر چالش صرف نظر کرد و سیاست‌های کارآمد را جایگزین کرد. کمک دکتر مشایخی در نخستین فصل کتاب دو نگرش پویا و ایستا را مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهد. به اعتقاد او برای جهانی که مدام در حال تغییر است نگرش پویا داشتن بسیار ضروری است. فصل دوم به اهمیت مدل برای درک بهتر پدیده‌ها اشاره می‌کند و انواع مدل‌ها را توضیح می‌دهد. فصل سوم به سیستم و مولفه‌های آن اختصاص دارد و این دیدگاه در فصل چهارم تکمیل  و در مقیاس جهانی مقیاس مطرح می‌شود. فصل پنجم درباره‌ی روابط علت  معلولی است و از آن به عنوان یک ابزار برای تعامل اجزای نظام‌ها با یکدیگر استفاده می‌شود. فصل ششم به برخی از الگوهای ساده برای درک روابط علت و معلولی در یک سیستم پویا اشاره می‌کند. فصل هفتم و هشتم با روابط ریاضی و فرمول همراه است و درک آن به آشنایی مقدماتی با معادلات ریاضی احتیاج دارد.

سرفصل‌های کتاب «پویایی‌شناسی سیستم‌ها» به ترتیب زیر است:

فصل اول: نگرش پویا

فصل دوم: نقش مدل در فهم پدیده‌ها

فصل سوم: دیدگاه سیستمی

فصل چهارم: ساختار سیستم

فصل پنجم: مدل تشریحی و روابط علت و معلولی

فصل ششم: برخی الگوهای ساده

فصل هفتم: نمودارهای جریان و معادلات ریاضی مدل

فصل هشتم: تحلیل عرضه و تقاضا در بازار

درباره‌ی دکترعلینقی مشایخی نویسنده‌ی کتاب پویایی‌شناسی سیستم‌ها

دکتر علینقی مشایخی استاد تمام دانشکده‌ی مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف و موسس دانشکده‌ی مدیریت در این دانشگاه است.

دکتر مشایخی متولد سال 1327 است. او در شهر خمین به دنیا آمد و تحصیلات خود را تا مقطع راهنمایی در این شهر ادامه داد. اما برای تحصیل در رشته‌ی ریاضی به دبیرستان ادیب تهران آمد و پس از اخذ دیپلم وارد دانشگاه صنعتی شریف شد. او در سال 1352 به آمریکا مهاجرت کرد و تحصیلات خود را در دانشگاه MIT تا مقطع دکتری ادامه داد. دکتر مشایخی در سال 1357 به ایران بازگشت و در دانشگاه صنعتی اصفهان مشغول به کار شد. او پس از مدتی با همکاران خود تصمیم گرفت دانشکده‌ی صنایع را در این دانشگاه راه‌اندازی کند.

دکتر علینقی پس از انتقال به دانشگاه صنعتی شریف و گذراندن  فرصت مطالعاتی یک ساله در آمریکا، دوره‌ی کارشناسی ارشد سیستم‌ها را در دانشکده صنایع راه اندازی کرد. از دیگر فعالیت‌های اجرایی دکتر مشایخی می‌توان به  مشاور وزیر نیرو، صنایع، مسکن اشاره کرد علاوه بر آن دکتر مشایخی بنیان‌گذار «موسسه‌ی عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی»، «مجله علمی پژوهشی برنامه و توسعه» و «رئیس کنفرانس بین‌المللی مدیریت در ایران» بوده است.

دکتر مشایخی تاکنون 4 جلد کتاب منتشر کرده است که از میان آن‌ها می‌توان به کتاب‌های « توسعه صنعتی، قیمت‌های حسابداری و تورم فعلی» و « چشم‌انداز توسعه اقتصادی ایران بر مبنای نفت» اشاره کرد. کتاب «پویانمایی سیستم‌ها» جدیدترین اثر تالیفی دکتر مشایخی محسوب می‌شود که در 4 جلد عرضه شده است و نام اولین جلد آن دیدگاه سیستمی است. انتشارات آریانا قلم این اثر را در سال 1396 منتشر کرده است.

در بخشی از کتاب پویایی‌شناسی سیستم‌ها می‌خوانیم

اولین عنصر در دیدگاه سیستمی موردنظر در این کتاب، نگرش پویاست. بر اساس نگرش پویا، انسان دنیا را دنیایی پویا می‌بیند. دنیایی که در آن همه چیز در حال تغییر است. پویایی دنیا از طریق تغییر در نمودهای دنیای واقع مانند تعداد جمعیت، درجه حرارت، علاقه، نفرت، میزان فروش و سود ماهانه قابل مشاهده است.

همان‌طوری که قبلا بیان شد. نگرش پویا در مقابل نگرش ایستاست.

نگرش ایستا به جهان در یک مقطع زمانی خاص می‌نگرد و سعی در فهم روابط حاکم بر جهان در آن مقطع خاص دارد. نگرش ایستا بر رخدادها در یک مقطع زمانی خاص متمرکز می‌شود و عوامل موثر بر پیدایش رخداد در آن مقطع زمانی خاص را جست‌وجو می‌کند. به عنوان مثال خرابی یک ماشین، خاموشی برق و یا یک اعتصاب کارگری رخدادهایی هستند که در یک برهه‌ی زمانی رخ می‌دهند. در نگرش ایستا ممکن است به عنوان مثال خرابی ماشین را به اهمال کارگر در مراقبت از آن، خاموشی برق را به از مدار خارج شدن یک نیروگاه و یا اعتصاب کارگری را به برخورد نامناسب مدیر با یک کارگر منتسب کرد. غالب افراد روی رخدادها متمرکز می‌شوند. جراید و رسانه‌های گروهی نیز به صورت معمول بر رخدادها متمرکز می‌شوند و آنها را گزارش می‌کنند که مورد توجه خوانندگان و خبرنگاران قرار می‌گیرد. تمرکز جراید بر رخدادها توجه مردم را بر رخدادها جلب کرده و محدود کردن دید مردم به رخدادها را تقویت می‌کند. در چنین محیطی, مردم بیشتر طالب شنیدن یا خواندن گزارش رخدادها هستند و این خواسته تمرکز جراید بر رخدادها را بیشتر تقویت می‌کند.

 تمرکز روی رخدادها موجب عکس‌العمل نسبت به آن‌ها می‌شود. خرابی ماشین موجب تلاش برای تعمیر سریع‌تر آن و آموزش يا توبیخ کارگری می‌شود که با آن ماشین کار می‌کند. اگر خاموشی برق در یک منطقه ناشی از خرابی و خارج شدن یک نیروگاه از مدار شبکه‌ی برق باشد. موجب سعی در رفع اشکال پیش آمده در نیروگاه و برقراری مجدد جریان برق می‌شود. اگر خاموشی به علت عدم کفایت برق تولیدی نسبت به مصرف برق باشد. سعی می‌شود برای تأمین برق خانگی، برق صنایع قطع شود از روشنایی معابر کاسته شود یا اقدام دیگری برای کنترل مصرف مشتریان پرمصرف برق صورت پذیرد. اگر یک اعتصاب کارگری روی دهد، سعی می‌شود با نماینده‌ی آن‌ها صحبت و با پاسخ به برخی از خواسته‌ها اعتصاب را پایان دهند یا نمایندگان آن‌ها را جلب کنند. البته توجه به رخدادها و سعی در مهار آنها لازم است ولی کافی نیست.